Generatie B, of Hoe de wereld perfect functioneert zonder mij

Welkom in de nachtmerrie van CityBis. In een hevig coloriet en met sardonische humor schildert Hoe de wereld perfect functioneert zonder mij, het debuut van Joost Vandecasteele, de contouren van een antiutopie die in de Vlaamse literatuur van het korte verhaal tamelijk ongezien is. Je moet al teruggaan tot Blokken van Ferdinand Bordewijk om een vergelijkbare, gitzwarte toekomstfantasie van apocalyptische signatuur tegen te komen. In de Vlaamse romanliteratuur construeerden Ward Ruyslinck met Het reservaat of Peter Verhelst met Zwerm al even unheimliche doemscenario's. Kortom, Vandecasteele is niet je doorsneedebutant die uitpakt met de obligate, schrijnende getuigenissen uit la Flandre profonde . Hij toont daarentegen hoe de onmiddellijke, grootstedelijke toekomst er zou kunnen uitzien en hanteert daarbij een rauwe, directe stijl die zijn personages nauwelijks op adem laat komen, laat staan de lezer.

Het begint al in 'Hoe ik God uit het meisje kreeg', het openingsstuk. 'Dit zijn de oorlogsverhalen van onze generatie', luidt het in de zevende momentopname van een liefdesscène die veel weg heeft van een duiveluitdrijving en met een laconieke anticlimax eindigt. Op de vierkante centimeter demonstreert Vandecasteele rechttoe rechtaan zijn talent voor het filmische detail en de scherpe montage die zonder commentaar de hoofdpersonages in hun noodlot stort. In het titelverhaal, dat de allures van een korte roman heeft, laat Vandecasteele zien waartoe hij misschien ooit echt in staat is: een dystopische roman te schrijven van een visionaire kracht die in de Nederlandse letteren voorlopig ver te zoeken is. In een wereld vol callcenters en dolgedraaide shoppingparadijzen ontstaat een regelrechte burgeroorlog tussen zwerverslegers die worden aangevoerd door infofetisjisten: 'Er zijn berichten over een treffen tussen de neosituationisten en de antiantiglobalisten, een ultrarechtse knokploeg van agressieve zakenmannen die opkomen voor de rechten van de rijken.' Niemand kan ontsnappen aan het conflict en Heaven 2.0 , het beveiligde kunstmatige paradijs van de nouveaux geeks , wordt meedogenloos onder de voet gelopen. Tegen al die grimmige agressie rest slechts de al even grimmige en intense levensstijl van jeugdige hoofdpersonages die zo snel en energiek mogelijk alles trachten te vergeten in uitzinnige erotiek. Als de verlossing immers érgens vandaan komt, dan is het uit het passionele contact van twee hunkerende lichamen. In die zin is er nog toekomst voor de mens, maar het labyrint van de wereld waarin hij terechtkomt, lijkt onontwarbaar.

In 'Bijna-mens', het tiende en laatste verhaal van deze bundel, tracht het hoofdpersonage vergeefs uit de gesloten wereld van een appartementsblok te ontsnappen, achternagezeten door verwilderde honden en strijders van de Overurenoorlog, die veertig jaar geleden uitbrak. Hoeft het gezegd dat zelfs de BV's in Vandecasteeles brave new world alle hoop op een menswaardig leven hebben moeten laten varen? 'Deze stad eist het beste en het ergste van een mens. In donkere steegjes bieden ouwe soapacteurs seksuele diensten aan trouwe fans aan. "Ken je mij nog? Vijf euro voor een date met mijn hand?"'

Vandecasteele laat in 'Negen' de voornaamste rekwisieten van zijn claustrofo-bische universum de revue passeren en citeert er, allicht bij wijze van hommage aan zijn grote voorbeeld, de naam van Philip K. Dick. Dick was de Amerikaanse sciencefictionauteur die met zijn cultverhalen de stof leverde voor sf-klassiekers in het film-noirgenre, zoals Minority Report van Steven Spielberg of Blade Runner van Ridley Scott. Om maar te zeggen uit welke ruiven Vandecasteele eet.

Vandecasteele heeft zijn literaire debuut dus zeker niet gemist. Benieuwd of hij ook in het grotere werk even overtuigend het beste aan het ergste kan koppelen zonder in overacting te vervallen.