Nachttrein naar Lissabon

Nachttrein naar Lissabon is de derde roman van Pascal Mercier, pseudoniem van Peter Bieri, een Zwitser die als professor filosofie aan de universiteit van Berlijn werkt. Die professionele achtergrond is duidelijk aanwezig in Nachttrein naar Lissabon, een boek dat heel wat levensvragen aan de orde stelt.

Gregorius, een wat saaie maar alom gerespecteerde leraar klassieke talen, ontmoet op een dag een totaal ontredderde vrouw die een telefoonnummer op zijn hoofd schrijft en "Portugues" stamelt. Die vreemde ontmoeting betekent een omslag in Gregorius' leven. Midden in een les staat hij op, rent naar buiten en besluit Portugees te leren. In een antiquariaat krijgt hij een boekje met diepzinnige overpeinzingen in handen gestopt van ene Amadeu de Prado. Die schrijver begint Gregorius zo te intrigeren dat hij op stel en sprong de nachttrein naar Lissabon neemt en daar op zoek gaat naar wie Prado was. Op zijn speurtocht ontmoet hij diens jongere en oudere zus, een oud-leraar, zijn eerste liefde, zijn beste vriend en de vrouw om wie die vriendschap uit elkaar spatte. Stukje bij beetje vormt er zich zo een beeld van het intrigerende en door heftige emoties beheerste leven van de arts, verzetsstrijder en dichter Prado.

Merciers roman bestaat uit drie lagen: de raamvertelling (Gregorius), de teksten van Prado en ten slotte diens levensverhaal. De tweede laag, filosofisch getinte geschriften van Prado, vormen de verbindende factor tussen diens leven en dat van het zoekende hoofdpersonage Gregorius. De reis die die laatste onderneemt, is duidelijk niet zomaar een speurtocht naar een man die zijn interesse heeft gewekt, het is veel meer een reis in zichzelf. Hoe verhoudt hij zich tot de eenzaamheid, de eindigheid en de dood, de vriendschap en de liefde, allemaal thema's waarover Prado diep heeft nagedacht? De vraag is dan ook of Gregorius Prado beter leert kennen als uit de puzzelstukjes van diens leven een steeds scherper beeld ontstaat. Doorheen het door hem gereconstrueerde beeld van Prado ontmoet Gregorius veeleer zichzelf. En ondanks de suggestie dat hij steeds meer op het object van zijn zoektocht gaat lijken, wordt hij niet die ander, maar komt hij als een ander mens uit dit avontuur.

Nachttrein naar Lissabon is een ambitieuze roman over de grote vragen van het leven. Toch overtuigt hij niet helemaal. Prachtig zijn de stukken tekst van Prado. Daarin komen zwaarwichtige filosofische problemen aan bod op een bevattelijke manier die de lezer direct aanspreken. En ook het Prado-gedeelte is zo spannend dat je in je lectuur wordt meegesleept. De raamvertelling stelt echter teleur. Gregorius' verhaal is te weinig geconstrueerd, waardoor het niet enkel redelijk saai is, ook het verband met de diepere laag van de roman gaat zo verloren. Literair is het boek daarom niet helemaal geslaagd, als filosofische gangmaker is het prachtig. [Carl De Strycker]