Blijf zachtjes bij me

Jacqueline Woodson is al jaren een van de toonaangevende auteurs in de Verenigde Staten. Bij ons was ze vrij onbekend en onvertaald tot ze in 2018 en 2020 de twee belangrijkste internationale literatuurprijzen won. Dit ontroerende verhaal over een interraciale relatie is haar derde boek in het Nederlands.

Identiteit en bewustzijn van de eigen huidskleur zijn vanaf de eerste bladzijde een belangrijk thema – dat Woodson een zwarte auteur speelt ongetwijfeld een rol. (Het woord 'zwart' wordt in de vertaling trouwens consequent als 'Zwart' geschreven, wit blijft met kleine letter.) De zwarte vijftienjarige Miah is zich in tegenstelling tot zijn joodse (en witte) vriendin Ellie altijd en overal van zijn huidskleur bewust. In zijn vertrouwde zwarte omgeving voelt hij 'zich warm in zijn huid, beschermd'. Daarbuiten 'leek het gewicht van zijn huid te veranderen, werd het zwaarder.' Is dat trouwens niet prachtig verwoord? Het is maar één voorbeeld van Woodsons unieke pen en haar poëtische maar trefzekere stijl.  

De liefde tussen Miah en Ellie is groots, compleet en overweldigend. Ze vinden bij elkaar de geborgenheid die ze na enkele pijnlijke ervaringen in hun eigen familie missen. Hun interraciale relatie is voor de buitenwereld echter verre van evident. Het is dan ook verleidelijk om hen de hedendaagse Romeo en Julia te noemen. Woodsons jeugdroman is evenwel veel subtieler dan een verhaal over de onmogelijke liefde in een vijandige context. Ja, er zijn bedenkingen, twijfels ('zo'n relatie zal moeilijk zijn') en afkeuring in zowel hun witte als zwarte omgeving. Maar wat vooral raakt is hun éigen verbazing dat ze dolverliefd werden op iemand met een andere huidskleur. Hij noch zij konden zich als partner van een gemengd koppel voorstellen; ze stonden helemaal niet stil bij deze mogelijkheid. Niet uit vijandigheid zoals bij Romeo en Julia, maar uit onwetendheid, vanwege een niet-kennen van de ander. Hun horizon reikt immers niet verder dan hun eigen gemeenschap. Om Ellie te parafraseren: niemand van haar familie heeft ooit iets hatelijks over zwarten gezegd; ze kenden er gewoon geen.

Woodson verweeft in dit liefdesverhaal verschillende delicate thema's waarbij ze de ongemakkelijke vragen niet uit de weg gaat. Haar boek verscheen in 1998 maar de thema's zijn een kwarteeuw later nog steeds actueel. Of witte mensen beseffen dat zij óók een huidskleur hebben, bijvoorbeeld. Hoe we als mens in ons diepste onderbewustzijn écht reageren op een andere huidskleur. Of meer algemeen, hoe we ons tot elkaar verhouden en wat echte verbinding in de weg kan staan. Dat klinkt misschien beladen maar haar aanpak is subtiel en ingetogen – maar daarom niet minder overtuigend. Dit is het type boek waarin mensen van kleur zich kunnen herkennen en witte mensen kan doen nadenken, al vraagt het een zekere maturiteit als lezer. Hoe dan ook is dit in de eerste plaats een verhaal over twee jonge mensen die samen hun weg in het leven zoeken. 

Helaas wordt hun prille liefde op onverwachte en brutale wijze geknakt. Het boek is een terugblik op het korte samenzijn, afwisselend verteld in de verleden tijd door Ellie (in de ik-vorm) en Miah (in de derde persoon). Het is een onvoltooid verleden, zo blijkt uit het laatste hoofdstuk. De titel van het boek is ontleend aan de beginregel van een gedicht van de Amerikaanse dichteres Audre Lorde. Het hele gedicht is trouwens deel van het verhaal en past uitstekend bij de sfeer van verlangen en gemis. Behind you is het vervolg en wordt hopelijk snel naar het Nederlands vertaald.