Briefgeheim

De recente verfilming van Jan Terlouws Briefgeheim (1973, 2011) vroeg vanzelfsprekend om een filmeditie, met het affichebeeld als cover en een vijftiental stills op het einde. Het voorwoord van de auteur is jammer genoeg een gemiste kans. Hij stipt heel oppervlakkig de verschillen aan tussen het boek en de film, maar lijkt verder meer bezig met een verantwoording waarom het boek niet moderner aandoet, dan met een echte vergelijking tussen de twee ‘manieren om een verhaal te vertellen’. Als Terlouw zelf betrokken was bij deze verfilming, hadden lezers daar graag ook iets over willen meekrijgen. 
En dan duikt de hedendaagse lezer weer in de romanwereld van 35 jaar geleden. Eva en Jackie zijn hartsvriendinnen, en brengen samen met Jackies broer Thomas heel wat tijd samen door in hun ‘geheime hol’ op een zolderkamer. Het trio beslist dat Eva van huis moet weglopen om haar eeuwig ruziënde ouders wakker te schudden. Tijdens haar nacht in het hol leest Eva een brief die ze kort daarvoor vond in de tuin van Brandsema, de buurman van Jackie en Thomas. Ze kan het geheimschrift niet ontraadselen en besluit de brief terug te leggen. Brandsema betrapt haar, houdt haar enkele dagen vast en maakt haar wijs dat de brief van haar vader is, die in een spionageorganisatie zit. Nu moet Eva wel zwijgen om haar vader niet te verraden, en kan Brandsema haar vrijlaten. Zowel Eva’s ouders als Jackie en Thomas zijn dolgelukkig wanneer Eva opnieuw opduikt, maar Eva lijkt helemaal ontoegankelijk geworden, bang voor het geheime leven dat haar vader zou leiden. Als Brandsema vermoord wordt, slaat de twijfel over haar vader helemaal toe.
De combinatie van een weinig opmerkelijke verhaallijn en stroeve dialogen maakt van Briefgeheim niet Terlouws beste roman. De ontknoping van het verhaal, die wel onderhoudend maar niet spannend is, hangt op aan een ongeloofwaardig travestieverhaal. Ook de relaties tussen de personages komen af en toe gekunsteld over, met name tussen Eva en haar ouders op het einde, en tussen Jackie en Thomas, die geforceerd schertsend met elkaar omgaan. Vooral de soms weinig geloofwaardige uitspraken van de kinderen storen: ‘Ik begreep dat de kolonel in een erg moeilijke positie was gekomen’.
Gelukkig duikt af en toe de frisse toon op die Terlouw typeert: in het hol bewaren de drie vrienden hun geheimschrift, reglementen van hun roversclub ‘en zo nog wat topgeheime zaken’. De reactie van Eva's vader op het relaas van zijn schoonfamilie over hun maag, darmen en stoelgang is heerlijk ironisch: ‘Gelukkig […], ik heb er zo over ingezeten!’, en het daaropvolgende verhaaltje dat hij samen met Eva ophangt over vlooien, ratten en katten is waarschijnlijk de sterkste passage van het hele boek. Al wordt het nipt gevolgd door de droge beschrijving van de manier waarop een klas op retraite doorgaans wakker wordt. Ook qua spanningsopbouw komt het boek halverwege sterk uit de hoek, door de verdwijning van Eva aanvankelijk enkel te tonen vanuit het perspectief van haar ouders en vrienden, en haar pas enige tijd na haar terugkeer aan Jackie en Thomas te laten vertellen wat er gebeurd is. Briefgeheim is geen hoogvlieger in Terlouws oeuvre, maar desondanks een klassiek geworden boek dat af en toe alsnog kan verrassen.
[Elly Simoens]