Wolf

'Gemis is een zeer besmettelijk iets', schrijft Lara Taveirne (41). We geloven haar op haar woord. Want wie haar autobiografische relaas Wolf dichtklapt, is op zijn beurt volkomen mee ondergedompeld in de rouw om haar verloren broer en 'zijn wens om volledig en voorgoed te verdwijnen'. Akelig dichtbij haalt Taveirne het ongefilterde verdriet van haar en haar familie, de peilloze ontreddering én die berg verwarrende herinneringen waar je het vervolgens moet mee stellen. Toch grossiert ze niet in pathos. Wolf groeit uit tot een pakkend maar waardig requiem dat nooit topzwaar wordt, en zelfs flinters lichtheid bevat.

'We dachten dat je alleen maar vertrokken was om weer terug te komen (...) Dat je als een verloren fietssleutel wel weer zou opduiken. Als bij toeval. Op een ongewone plek.' Dat gebeurt helaas niet.

In december 2012 krijgt Taveirne - afkomstig uit een hecht, warm kroost van vijf kinderen in Brugge - het bericht over de raadselachtige verdwijning van haar veel jongere broer Wolf. Hij heeft de deur van zijn kot in Gent achter zich dichtgetrokken maar laat geen spoor na, behalve de versnipperde aanzet van een afscheidsbrief. Een poos later doen haar ouders noodgedwongen aangifte.

Dagboek met Kompas

Maandenlang blijft elk teken van leven uit. Tot op een bloedhete meidag in 2013 het onvermijdelijke droevige bericht komt. Haar vader brengt het gierend van onmacht door de telefoon: in een pikdonker bos in Lapland is het stoffelijke overschot van Wolf aangetroffen. Het moet er al maanden hebben gelegen.

Merkwaardig genoeg is er ook een dagboek, met touw vastgebonden aan zijn vergane lichaam. 'Een zwart Moleskineschrift, waar je de laatste dagen van je leven in had neergeschreven. Op de kaft had je met Tipp-Ex een kompas getekend, de naald wijzend naar het noorden.' Wolf moet - zo blijkt - bewust de dood zijn ingestapt. Hij sterft door onderkoeling tijdens een vriesnacht. 'De meest milde manier van sterven', denkt Taveirne. Maar waarom precies daar, nabij het noorderlicht?

In een voortijlend, ronduit indrukwekkend openingshoofdstuk registreert Taveirne de cascade van gebeurtenissen rond Wolfs dood: het wurgende wachten op nieuws, het leven dat toch doorgaat. Maar dan: 'de toegeritste zwarte zak die we in geen geval mochten openmaken', het radeloze aan elkaar vastklampen van de vier overgebleven kinderen, de begrafenis in de kathedraal, haar zus die bij de intrede flauwvalt, het eindeloze handenschudden na de dienst... In korte, haarfijne alinea's tekent Taveirne deze onwerkelijke, als in een waas beleefde scènes op.

Taveirne, die in 2014 debuteerde met De kinderen van Calais (over twee kinderen die van een klif de dood tegemoetsprongen), wist al langer dat ze literair iets moest aanvangen met die immense klomp verdriet. Na vier eerdere romans (met in 2021 het goed ontvangen Pluto) waarin ze het thema soms vluchtig aanraakte, was er geen weg terug. Al voelde 'een boek vol woorden' ook als 'een daad van agressie tegenover het bijna mystieke stilzwijgen van sommige gezinsleden'.

In korte hoofdstukken poogt Taveirne de drijfveren van haar broer te achterhalen en verbindt ze die elegant met flarden tedere jeugdherinneringen. Kunnen die iets ophelderen? 'Mijn kinderjaren zijn een plakboek vol onbetrouwbare herinneringen, aangevuld met gestolen regels uit boeken', denkt Taveirne. Ze schrijft over het energieke hippiegezin waar de fantasie regeerde of over het familiecement. Ze bladert door fotoalbums. Vaak staat Wolf lachend op die visuele residu's, of 'een beetje schimmig voorbijrennend op de achtergrond'. Samen met haar ouders reconstrueert ze Wolfs fatale route via Google Maps.

Natuurlijk is er dat dagboek dat zijn laatste dagen documenteert. Het toont een puber met schrijfambities en in de ban van boeken als On the Road en Into the Wild. Wolf ging bij het regisseren van zijn dood 'planmatig en doordacht te werk'.

Schuld

Taveirne, adept van het plastische, weelderige schrijven, hanteert een opvallend ingehoudener taalregister, zonder de soms mateloze fiorituren die we van haar gewend zijn. Dat komt haar boek ten goede. Slim reflecteert ze over haar schrijfproces: het gejaagde gemak waarmee ze sommige hoofdstukken op het beeldscherm kwakte, de bruuske stilstand die daarna volgde.

Zal het ooit lukken zich Wolf weer 'toe te eigenen'? Ze moet concluderen dat ze slechts kan schrijven 'over de spleten en gaten waarin je bent weggegleden'. Wolf blijft eeuwig ongrijpbaar.

Uiteindelijk onderneemt Taveirne - net als haar ouders - de reis naar het noorden, naar Lapland. Op zoek naar een afronding, naar heling? Nee, dat lukt niet. Maar wel: 'Alles om je te beschermen tegen het echte verdwijnen.' De lange treinreis vanuit Stockholm beklemt haar, zal ze 'de schuld die ze nog altijd aan het aflossen is' ooit kwijtraken?

De lezer hoopt vurig van wel in dit staaltje 'autofictie', dat even imposant eindigt als het begonnen is. Taveirne trekt een monument op voor dat 'nakomertje, het einde-reeksje' met wie ze een diepe verwantschap voelde.

Prometheus, 224 p., 22,50 euro.

Wie met vragen zit over zelfdoding kan terecht bij de Zelfmoordlijn op het gratis nummer 1813 en op zelfmoord1813.be.