Een vlam Tasmaanse tijgers

***1/2

Het idee op zich klinkt al redelijk bizar: van Antwerpen en Brussel via Londen tot in de uithoeken van Tasmanië op zoek gaan naar sporen van een dier dat wellicht al bijna honderd jaar geleden is uitgestorven en dat tegenwoordig enkel door een aantal wappies wordt gespot - naar verluidt het vaakst net na het sluitingsuur van de plaatselijke pubs. Nog vreemder is het als je aan zo'n zoektocht een heel boek ophangt. Toch is dat wat dichteres Charlotte Van den Broeck (33) in haar tweede prozawerk 'Een vlam Tasmaanse tijgers' heeft gedaan: ze probeert alles te weten te komen over het uitsterven, de overblijfselen en de mogelijke verrijzenis van de Tasmaanse tijger, een dier dat nog het best kan worden beschreven als een kruising tussen een hond, een tijger en een kangoeroe.

Ook dit boek is een hybride. In zoverre het een verslag vormt van de queeste naar het treurige lot en het schimmige voortbestaan van het dier, kon het me almaar minder boeien - na de zoveelste vermeende tijgerpootafdruk of wazige verschijning en het evenzoveelste tegenbewijs had ik het wel gehad. Gelukkig vinden we tussen en onder al die onderzoeksjournalistiek nog vele andere verhalen en diverse soorten tekst. 'Een vlam Tasmaanse tijgers' kan bijvoorbeeld ook worden gelezen als een gevarieerd essay over de gelaagdheid van de tijd, een reflectie op de manier waarop verhalen de werkelijkheid onthullen en verhullen, of een lofzang op de wonderlijke veelvormigheid van de natuur.

OLIETANKER

Misschien nog het meest van al is dit een boek vol rouw. Rouw over waardevolle natuur die door de mens werd vernietigd én rouw over de verwoesting van een cultuur die nog op een gezonde manier met die natuur wist om te gaan - met name die van de Tasmaanse Aboriginals. Strijdbaar wordt de toon nooit, daarvoor heeft Van den Broeck een te melancholisch temperament, maar in die melancholie schuilen wel degelijk vormen van verzet. Het boek is een pleidooi voor invoelend denken, voor opmerkzaamheid, en voor een waardige, even bedachtzame als tegemoetkomende omgang met de natuur die ons omgeeft. Daarmee vormt het meteen ook een aanklacht tegen de Grote Verhalen van het Westen, die vooral koloniaal geweld, patriarchale denkmodellen, ecologische vernieling en wetenschappelijke hoogmoed hebben opgeleverd.

Die aandachtige en discrete houding wordt in 'Een vlam Tasmaanse tijgers' ook in de praktijk gebracht: door haar empathisch-afstandelijke benadering beschouwt Van den Broeck het Tasmaanse landschap met een even scherpe als inlevende blik, wat resulteert in prachtige staaltjes van beschrijvingskunst. Al even bewonderenswaardig is hoe goed ze, zelf steeds op de achtergrond, luistert naar de mensen met wie ze spreekt. Door het nogal dubieuze verhaal heen van een man die stellig in het bestaan van de Tasmaanse tijger gelooft, hoort ze bijvoorbeeld een ander, belangrijker verhaal, over een groot en onverwerkt verdriet. De weergave van dat gesprek mondt dan weer uit in één van de mooiste pagina's van het boek, een stukje prozapoëzie over de fictieve 'rouwaap', die leeft op de rug van mensen in rouw en aanvoelt als 'een olietanker, als duizend schorpioensteken, als een ingedrukte uitwisknop'.

Zo worden in het hele boek verschillende tekstsoorten heerlijk losjes met elkaar verweven en met veel gevoel voor variatie tot een soepel lezend geheel gecomponeerd. Toch zit er iets structureel onevenwichtigs in dit prozawerk. De Tasmaanse tijger duikt als eigenlijke onderwerp van het boek te weinig op (vaak verdwijnt hij helemaal uit beeld) en tegelijk ook snel te veel, omdat het belangrijkste over de lotgevallen van het dier na een tijdje wel is gezegd. Het had dit in behoedzaamheid uitblinkende boek gesierd als Van den Broeck ook ten opzichte van de Tasmaanse tijger zelf terughoudender was geweest, en de geest van het ongelukkige dier genoeg met rust had gelaten.