De opdracht van de Moor : roman

Een man uit Damascus, “kleine wratjes op de slapen, de ogen samengetrokken door systematisch slaapgebrek”, is naar Venetië gevlucht omdat hij niet in het leger wilde. Het was een keuze tussen vrijheid of rijkdom, want in Syrië had hij als “zoon van de Meloenman” een fortuinlijk leven. Nu woont hij met drie andere vluchtelingen illegaal in een kamertje en zwerft door de stad. Op de vlucht werd hij verliefd op een vrouw uit Casablanca met “roze nepnagels en een bijna onuitputtelijke voorraad aan hygiënedoekjes”, maar zij wilde niks van hem weten. “Een triest verhaal” noemt hij het, maar het is een schitterend verhaal waarin de vluchteling oprijst als het unieke individu dat hij is.

In De opdracht van de Moor, zijn twaalfde roman, brengt schrijver en tv-maker Abdelkader Benali levensverhalen samen van “mensen op doortocht”: vluchtelingen die vaak als homogene groep worden gezien, zodat het makkelijker is ze te negeren.

Jad komt uit Tunesië, bestudeerde de Barbarijse zeeroverij, en is nu sjouwer in Venetië, voor hem het symbool van de gedeelde geschiedenis van Europa en Turkije en de Arabische en Maghreb-landen. Zijn favoriete film is Gladiator; hij weet van de Romeinse slavernij en de Moorse veroveringstochten. Wat wil Jad? “Vrijen en liefhebben. Ik wil het gevoel hebben dat ik in een rivier zwem.” En zo zijn er meer hartveroverende verhalen, van de Palestijnse Mahmoud die altijd vogels tekent, de onderwijzeres in een illegaal vluchtelingenkamp verborgen achter het Lido, de varende broer van een Kroatische straatmuzikant, de dakloze Moor in het ziekenhuis met zijn trouwe hond Jasmijn, en de “laatste Joegoslaaf” en literatuurwetenschapper Milo Andric in het Nederlandse vluchtelingenkamp Heumersoord die dikke vrienden wordt met een fietsenmaker. Benali's bottomline: iedereen kan vluchteling zijn.

Stadspromotie

De verhalen zijn ingebed in een raamvertelling over een schrijver van Italiaans-Marokkaanse afkomst die verzot is op zijn stad Nijmegen. Hij krijgt een opdracht van een Nijmeegs architectenbureau om naar Venetië te reizen, waar hij in de val van de toeristische rondleidingen tuimelt om iets onduidelijks over “reizigers” in kaart te brengen; De Waal en Partners gaat namelijk voor het steenrijke Dubai “Venetië naar een veilige plek brengen” waar het beschermd is tegen overstromingen.

Hier wreekt het zich dat Benali dit boek deels heeft geschreven in opdracht van de gemeente Nijmegen (de burgemeester vindt het “een mooie literaire promotie van de stad”), de kunstmatige structuur doet er afbreuk aan.

Afgelopen februari won de Nederlandse schrijver van Caraïbische afkomst Julien Ignacio met Goudjakhals de Biesheuvelprijs 2025 voor de beste verhalenbundel. Een prachtig boek, ook over ervaringen van migranten, en een terechte winnaar; maar waarom staat er 'roman' op een verhalenbundel? De onderwaardering voor verhalen neemt groteske vormen aan, en daaraan moest ik ook denken bij De opdracht van de Moor. Had Benali de levensgeschiedenissen van de zoon van de Meloenman, Jad, Mahmoud, Milo, de Moor, de vader van Omar en de anderen in een verhalenbundel uitgegeven, dan was dit boek een pareltje geweest.