Krekel

'Mensen hoeven heus niet op hun huid wat ze gewoon thuis hebben zitten. Alleen wat ze missen. Wie kwijt is. Wat zeer doet.' De man met de inkt schat het meisje dat net zijn tattooshop is komen binnenlopen 12. Dat is ze ook, Eliza: 12. Vijf namen laat ze op haar bovenbeen tatoeëren. James, Joshua, Elliot, Oliver, Billy.

Het is de openingssequentie van 'Krekel', de nieuwe roman van Annet Schaap, en dus de opvolger van 'Lampje' uit 2017. Dat boek markeert een cesuur in de Nederlandstalige jeugdliteratuur. Er is het massieve succes - de eclatante verkoopcijfers, de lovende kritieken, de karrenvracht aan bekroningen, de televisie- en theateradaptaties - maar dat staat wel op een nog forsere sokkel: 'Lampje' werd in geen tijd een begrip en keurmerk voor zovele kinderen en hun ouders. Of nee, dat is te koele taal voor zo'n mooi boek. 'Lampje' werd in geen tijd een herinnering waar al die kinderen en hun ouders nog vaak gretig naar tasten.

'Krekel' begint in een vertrouwd decor: het havenplaatsje voelt als dat waar ook 'Lampje' begon, en jawel, al snel bevinden Eliza en Krekel (haar broertje van 6) zich in de kruidenierswinkel van meneer en mevrouw Rozenhout. Dat niet op dezelfde golf surfende stel - hij zachtmoedig en mild, zij boos en wantrouwig - kennen we nog uit 'Lampje'. En er is meer: ook juffrouw Amalia keert terug, en wel in een behoorlijk cruciale rol. Het wemelt ook van de subtiele verwijzingen: de zeemeerminnen, de kermis, de mensen die dierlijke kenmerken krijgen... En er zijn de motieven, een meisje dat onverhoeds moet vertrekken thuis, een jong gestorven moeder, een vader die afstand schept tot zijn kind... die terugkeren. Toch is 'Krekel' allesbehalve een herhalingsoefening. Integendeel, het is een nog veelkantiger en bonter verhaal geworden.

ODE AAN WATER

De namen die Eliza bij het begin laat tatoeëren, zijn die van haar gestorven broers. Ze zijn als matrozen meegegaan met een schip dat vervolgens gekapseisd is. Maar die versie van de feiten, via een telegram gebracht, heeft het meisje altijd betwijfeld, en in het havenplaatsje vindt ze al snel meer grond voor haar aanvoelen dat haar broers wel nog in leven zijn. Samen met Krekel wil ze een schip vinden dat naar de Witte Kliffen vaart - want dáár moeten ze zijn, hun broers. Krekel zelf is de zesde broer, het nakomertje. Bij zijn geboorte is hun moeder gestorven, en dat is hun vader hem kwalijk blijven nemen: hij ontkent zijn bestaan, en het is Eliza die voor de zorg voor haar kleine broertje instaat.

Eliza en Krekel zijn niet enkel op zoek, ze zijn ook op de vlucht. 'Weg uit dat huis vol begrafenissen. Weg uit het huis waarin niets meer was zoals het hoorde.' De vader, een rijke ondernemer, heeft een nieuwe partner die hem doet vervreemden van zijn kinderen. Eliza, pienter en gevoelig, begrijpt na verloop van tijd dat zij en haar broertje thuis niet meer veilig zijn.

Wat volgt, is een spannende en meeslepende odyssee die nooit vrijblijvend is. Want net als in 'Lampje' dient het avontuur de grote thema's: kunnen zijn wie je bent búíten de klassieke stereotypen; mooie maar moeilijke familiebanden; opgroeien in een wereld die de liefde vaak in de lompen van het gevaar hult en omgekeerd; zoeken naar de warmte van vriendschap en liefde.

De onverschrokkenheid van Eliza heeft bovendien niets lomps. Ze is geen durfal die zich stoer tot het avontuur bekent, blind voor het gevaar. Ze durft al die dingen net ondánks haar gerede twijfels, haar besluiteloosheid, haar angst voor de wrede wereld. Daarin is Annet Schaap zo sterk: ze schrijft sprookjes, maar creëert geen sprookjesfiguren. In 'Lampje' en in 'Krekel', en tot op zekere hoogte ook in de verhalenbundel 'Meisjes', tovert ze échte kinderen: even krachtig als weerloos, even moedig als angstig. Wat een geschenk voor de literatuur, trouwens, de dubbelcarrière van Annet Schaap. Vóór 'Lampje' was ze een gewaardeerde, druk aangezochte illustratrice. Dat is ze nog altijd, maar nu schikt ze dus ook de woorden op het blad. Haar ontdekking, ons geluk: net als 'Lampje' is ook dit boek een stilistisch feest.

Op het einde van 'Krekel' heb je veel gelezen. Een avonturenroman, zeker. Een sprookje van schuurpapier. Een prachtige, zo invoelend opgeschreven coming of age van Krekel, een jongen die zich aanvankelijk huilerig door het leven stottert en z'n knuistje alleen maar in de hand van zijn zus wil laten verdwijnen, maar gaandeweg een groots, gróóts personage wordt. En een onstuimige ode aan het water, aan de wilde, zilte zee en de melancholie van de haven, aan de golven van water en de golven van wind.