Het geduld van de bloemen

Elf jaar geleden verkaste Stefan Brijs van Koningshooikt naar Cútar, een onooglijk gehucht in de Andalusische heuvels. Sindsdien heeft de voormalige onderwijzer, bekend van historische romans als De engelenmaker en Post voor mevrouw Bromley, bepaald niet stilgezeten. Zijn zelfgekozen ballingschap leverde twee romans op, Maan en zon en Zonder liefde, en tussen het schrijven door maakte de auteur zich zijn nieuwe vaderland eigen.

Zijn verkenningstochten voorzagen hem van de nodige inspiratie voor een Andalusisch logboek, een bundel aantekeningen en anekdotes over de plaatselijke natuur en de cultuur van zijn nieuwe landgenoten, en in Berichten uit de vallei verdiepte hij zich in de Zuid-Spaanse fauna en flora, die fors te lijden hebben onder de aanhoudende droogte. In zijn jongste, Het geduld van de bloemen, focust Brijs op de gevolgen van het nijpende gebrek aan neerslag, dweilt hij natuurreservaten, siërra's en botanische tuinen af op zoek naar bedreigde planten- en diersoorten en steekt hij zijn licht op bij specialisten in de materie.

Voorlopig valt er in de idyllische vallei waar de schrijver met zijn vrouw is neergestreken nog voldoende fraais te bewonderen. Om zijn huis zoemen wespen met de maten van een model en aan het raam van zijn schrijfstek glijden roodstuitzwaluwen voorbij “als vakkundig gevouwen papieren vliegtuigjes”. De bontgekleurde bijeneters doen hem denken aan de barokke Mariabeelden van de zeventiende-eeuwse beeldhouwer Pedro de Mena, terwijl de grauwe huismussen associaties oproepen met de heilige Franciscus, “bleek en mager in zijn bruingrijze pij”. In de lente kijkt de auteur reikhalzend uit naar de boerenzwaluwen die ieder jaar op zijn terras komen nestelen. Als zijn gevederde vrienden te lang uitblijven, wordt hij dodelijk ongerust, en wanneer hun jongen uitvliegen, lijdt hij plaatsvervangend aan het legenestsyndroom.

Aan deze schrijver is een gedreven ornitholoog verloren gegaan, zoveel is zeker. Maar in die vogelvriend schuilt ook een gepassioneerd botanicus met een scherp oog voor slangenkruid en knikkende klaverzuring, kogeldistels en wilde pioenrozen. Als hij een uiterst zeldzaam wit bosvogeltje vindt, kan zijn dag niet meer stuk, en bij het zien van een veld vol vlammend rode klaprozen kan hij het niet drooghouden.

Zoekplezier

Het geduld van de bloemen is geschreven in de ingetogen en beeldende stijl die Brijs eigen is. Behalve een dichterlijk is het ook een leerzaam boek, want de schrijver is naar eigen zeggen “een onderwijzer in hart en nieren”. Enig heimwee naar vroeger is Brijs niet vreemd. Zo vertikt hij het om apps gebruiken om vogels en planten te identificeren, omdat die het zoekplezier bederven. Maar gezien de auteur een groot talent bezit voor verdwalen, blijkt zo'n toepassing af en toe toch wel haar nut te bewijzen. Geholpen door Wikiloc vindt de grootste stuntel feilloos de weg naar een eeuwenoude zilverspar in the middle of nowhere en zelfs het verre verleden ligt binnen bereik. In zijn kielzog dalen we af in een aljibe, een ondergronds waterreservoir uit de tijd van de Moren, en wandelen we door een canuto, “een kijkdoos waarin de aarde is bewaard zoals die er miljoenen jaren geleden uitzag”.

Al dat natuurschoon is jammer genoeg op sterven na dood, en dat ligt niet alleen aan het klimaat. Andalusië, Spanjes dorste en armste regio, is tegenwoordig de moestuin van Europa. Dat is een zegen voor de economie, maar een ramp voor de biodiversiteit. Waterslurpende teelten als de avocado en de mango souperen al het grondwater op en putten de bodem uit, en de toekomst belooft weinig beterschap, want Juan met de pet maakt zich niet druk om klimaatverandering, is schaars bedeeld met milieubewustzijn en doet zelden aan langetermijndenken.

De gevolgen zijn catastrofaal. Afgelopen najaar lieten de weergoden zich aan gene zijde van de Pyreneeën van hun guurste kant zien, met oudtestamentische hoosbuien, overspoelde straten en apocalyptische modderstromen. In de buurt van Valencia vielen meer dan tweehonderd doden. Volgens Brijs is er maar een schuldige voor deze ramp, en dat is de mens. Die “gedraagt zich in de natuur als in een all-you-can-eatrestaurant” en die roofbouw blijft niet ongestraft, waarschuwt de schrijver. Zelfs het eindeloze geduld van de bloemen raakt ooit op.