Boy

Deze roman speelt aan de Amerikaanse oostkust van bijna een eeuw geleden. Waarvan sfeer en couleur locale overigens (soms te) uitgebreid en treffend worden geschetst. Dat laatste geldt ook voor het fenomeen van de cinematografie, die aan haar eerste, maar zoals reeds snel blijkt, onomkeerbare en snelle opmars is begonnen. Van de echte glamour en glitter en de bijbehorende celluloid stars and heroes is evenwel nog geen sprake. Toch worden een aantal auteurs al wel opmerkelijk bewonderd en geadoreerd. Een van hen is Norma, 'Polly', Todd, die in even duidelijke als mysterieuze omstandigheden om het leven komt. Naakt op haar bed, gewurgd; in een kast wordt een doofstomme jongen aangetroffen. "Om iemand te vermoorden heb je geen woorden nodig", laat een van de personages zich ontvallen. Het is zoveel zeggen als dat er aan de schuld van de jongen niet getwijfeld hoeft te worden. Het gerecht maakt er alvast ook niet veel woorden aan vuil en na wat zowel iets heeft van een schijnproces als van een pure administratieve afhandeling van de zaken conform de wet, wordt de jongen veroordeeld. William Stevens, reporter voor een lokale krant, legt zich evenwel niet neer bij de vermeende feiten. Deels gedreven door professionele ambitie, deels ook door zijn meer dan gewone bewondering voor Polly Todd bijt hij zich vast in de zaak van 'Boy', zoals de jongen van wie naam noch enige antecedenten zijn gekend, wordt genoemd. Na enig aandringen kan hij daarbij ook rekenen op de medewerking van pianiste Amy Faye, die zich een tijdje over Boy heeft ontfermd. Naast het moordmysterie is de manier waarop de relatie tussen William en Amy evolueert, de tweede pijler waarop de intrige is gebouwd.

Uit de "conflictsituatie" tussen de communicatieloze Boy, de onlogische manier waarop hij blijkbaar met beeldtaal omging en Williams perceptie van de werkelijkheid -- een zoektocht die veelal verloopt op de dunne lijn tussen schijn, idee, suggestie en interpretatie, waarheid en leugen ook -- genereren zich het basisthema en de kernmotieven die van deze roman een typische Bernlef-roman maken. De intensiteit van de (zintuiglijke) waarneming schiet steeds weer te kort en dat wordt paradoxaal genoeg extra in de kijker gezet door het geval Boy: "Hij [William] was net als al die andere mensen: ook hij zag maar een deel van de werkelijkheid, voor de rest was hij net zo stekeblind als zij." Evenzeer kenmerkend voor Bernlef zijn de schijnbare doorzichtigheid en de vlotte leesbaarheid, ondersteund door een heldere, beredeneerde maar onopgesmukte stijl. Stuk voor stuk exponenten van een meer dan gedegen literair metier. Het boek haalt evenwel niet het niveau van auteurs betere werk. Het verliest zich immers te veel en te vaak in wijdlopigheid, niet functionele, soms zelfs stereotiepe herhalingen, al te breed uitdeinende zijdraden en beschrijvingen, en een teveel aan (achtergrond)informatie -- af en toe heb je immers de indruk bv. een of ander filmessay te zitten lezen. [Luc Lannoy]