De Kapucijner crypte

De Kapucijner Crypte is een ikoon van de Oostenrijks-Hongaarse monarchie, het is de plek waar de Habsburgers bijgezet worden en waar ook de laatste keizer van het oude Oostenrijk, Franz Joseph, begraven ligt. Roth plaatst deze Oostenrijk-roman in dezelfde context als zijn meesterwerk, Radetzkymars: de verteller is afstammeling van de broer van de Held van Solferino uit zijn hoofdwerk, sommige personages uit Radetzkymars worden vermeld, sommigen treden in beide romans op. Ook de ikverteller van De Kapucijner Crypte is een wat zwakke figuur, het product van zijn tijd zo lijkt het wel (hij en zijn vrienden zijn stuk voor stuk rijke, oppervlakkige jongelui). Als een refrein weerklinkt het regelmatig: "De dood kruiste reeds zijn knokige handen boven de kelken waar wij uit dronken. We zagen hem niet."

De oorlog maakt een einde aan hun zorgeloze, lege leven. Als de ikverteller terugkeert, is zijn wereld veranderd: zijn vrouw heeft een lesbische relatie, het geld is bijna op, de zekerheid biedende sociale conventies zijn vergeten geraakt. Dit is Roths Draussen vor der Tür: de verteller hoort nergens nog thuis: zijn vrienden doen alsof er niks aan de hand is en rennen naar hun eigen afgrond; zijn vrouw verlaat hem; ook politiek en sociaal gezien vindt hij geen thuis. Zijn generatie is "lamlendig, [...] ten dode opgeschreven", "uitgeschakeld".

De ikverteller is net zomin als Roth geen kind van deze tijd, die volgens de auteur een tijd is van de massa, van dictatuur van het plebs en hun pleitbezorgers, een tijd die zich tegen de aristocratie van de geest keert, haar onderdrukt.

Het absolute dieptepunt voor de verteller is het moment waar hij in een café zit, een man met onbekend uniform het café binnenloopt en de verkiezing van Hitler welgemutst aankondigt. Iedereen verlaat het café, behalve de verteller, ze roepen naar de joodse eigenaar: "We rekenen morgen af!" Verdwaasd gaat de verteller naar de Kapucijner Crypte, "waar mijn keizers begraven liggen", in opperste radeloosheid zucht hij: "Waar moet ik nu heen, ik, een Trotta?" Het is een vraag die ook van de ontheemde auteur van dit werk zou kunnen komen. [Kris Lauwerys]