De dromer van Hebron : een herlezing van het verhaal van Jozef en zijn broers

Jozef heet in het bijbelboek Genesis de lievelingszoon van patriarch Jakob. Toch krijgt een andere zoon, Juda, het koningschap over Israël. Hoe komt dat, en blijkt uit het bijbelboek dat Jozef plots achtergesteld werd? Was hij in ongenade gevallen? Had hij, gebruikmakend van zijn verblijf aan het faraonische hof in Egypte, misbruik gemaakt van zijn bevoorrechte positie? Is zijn positie van dromenuitlegger toch niet zo vanzelfsprekend als wat uit het verhaal zou blijken? Het boek Genesis geeft in grote lijnen de weerslag van wat het joodse volk traditioneel over Jozef dacht. Het boek werd evenwel eeuwen na de feiten geschreven, en invloeden van latere visies op de lotgevallen van het joodse volk zijn op het verhaal duidelijk merkbaar.

In 1994 deed Ron Pirson aan de Theologische Faculteit Tilburg een promotieonderzoek naar de invloed van de Hebreeuwse taal op bijbelse verhalen. Het verhaal van Jozef en zijn broers diende daarbij als illustratie. In De dromer van Hebron heeft hij de voornaamste resultaten van zijn onderzoek verwerkt, en er andere delen aan toegevoegd. Daardoor is zijn boek een toelichting op de gehele cyclus van Jozef en zijn broers. Hij geeft een bespreking van de teksten uit Genesis 37-50, die niet alleen herinnert aan het feit dat Jozef en zijn broers de afgelopen tweeduizend jaar grote invloed gehad hebben op de kunst en cultuur van de westerse wereld. Ook de achtergrondinformatie verduidelijkt hoeveel symboliek in de woorden en de uitspraken van de oorspronkelijke tekst steken, terwijl het van generatie tot generatie doorgeven van die verhalen zorgde voor afwijkende interpretaties. In de nabijbelse literatuur blijkt Jozef een echte Januskop te hebben. Het beeld van Jozef als Jakobs wijze, vrome en rechtvaardige zoon overheerst echter in de uitlegtraditie.

Pirson wijst erop dat in het bijbelboek in feite niet Jozef het hoofdpersonage is; die rol wordt aan Jakob toebedeeld. En tenslotte draait het hele verhaal om de rol van de patriarch, die zelf de initiatieven neemt in zijn houding tegenover Jozef, om uiteindelijk een andere zoon, Juda, voor te bestemmen voor het koningschap. In twee appendices gaat de auteur in op de structuur van het boek Genesis, en op de betekenis van de getallen in de bijbel. Het boek is vooral interessant vanwege de heldere benadering en de uitlegging van de Hebreeuwse tekst. [Frans L. Van den Brande]