De man in duplo : roman

Wanneer de uitgebluste geschiedenisleraar Tertuliano Máximo Afonso, op aanraden van een welmenende collega, een komische video huurt, merkt hij dat in die film een acteur meespeelt die als twee druppels water op hem lijkt. Na nog enkele andere films te hebben bekeken waarin deze acteur figureert, is hij ervan overtuigd dat ze tot in de kleinste details gelijk zijn aan elkaar. Verontrust door de mogelijkheid dat hij mogelijks slechts een kopie is van een origineel, gaat hij op zoek naar de identiteit en het adres van de acteur. Die bewerkelijke speurtocht ontregelt zijn dagelijkse leven. De uiteindelijke ontmoeting, waarin beiden de volledige gelijkenis vaststellen, lijkt eerst een einde te brengen aan deze rusteloze periode, maar kent een merkwaardig, kwaadaardig vervolg. Die wending heeft niet alleen met de vraag te maken wie de kopie en wie het origineel is, maar ook met hoe hun geliefden betrokken zijn bij dit onwaarschijnlijke toeval. De roman heeft twee eindes. De eerste brengt een zekere rust, hoeveel bedrog ze ook inhoudt, de tweede echter verstoort die rust en doet het verhaal opnieuw beginnen.

In De man in duplo wordt het klassieke dubbelgangersmotief uitgewerkt tot een hoofdthema, en dat op een curieuze, maar dwingende wijze. Het deed me vaak denken aan de verhalen van Italo Calvino. Op een dieper niveau kan de roman gelezen worden als een kritische bespiegeling op de hedendaagse zoektocht naar identiteit, en wat dat inhoudt voor degenen die het dichtst bij ons staan. Dit existentiële vraagstuk sluit aan bij de vorige romans van Saramago, maar de roman is minder geslaagd dan Alle namen en Het schijnbestaan, eenvoudigweg omdat hij te lang is. Er zitten te veel oninteressante pagina's tussen de ontdekking van de gelijkenis en de ontmoeting met het evenbeeld. Saramago melkt hier zijn formule uit, zijn lange zinnen, met uitputtende beschrijvingen van alledaagse handelingen, met dialogen waarin het onbegrip tussen mensen naar voren komt, met allerlei uitweidingen van taalkundige en filosofische aard, met ironische opmerkingen van de verteller, handelen ditmaal te veel en te herhalend over onbenullige zaken. Had Saramago krachtig gewied in dat middenstuk, dan had dit verhaal een prachtige novelle opgeleverd. [Chris Bulcaen]