Briefwisseling

De vertaling van de briefwisseling tussen Hermann Hesse en Thomas Mann is op het eerste gezicht een niet zo evidente uitgave. Zo'n boek lijkt iets voor harde fans of literatuurstudenten, maar niets is minder waar. De brieven die deze twee belangrijke auteurs naar elkaar schreven, werpen niet enkel een blik op hun onderlinge verhouding, maar bieden ook inzage in hun poëtica en maken vooral de politieke situatie in Duitsland tussen 1933 en 1950 voelbaar. Daarom is het boek niet enkel een belangrijk literatuurhistorisch werk, maar ook een bijzonder tijdsdocument.

De eerste aanzet tot contact tussen de twee schrijvers werd gegeven door een kritische bespreking van een boek van Mann door Hesse. Mann apprecieerde de aanmerkingen van zijn collega zo sterk dat er vanaf toen een hele correspondentie op gang kwam, in totaal meer dan 150 brieven, waarvan er 141 zijn teruggevonden. Er ontwikkelde zich een heuse vriendschap tussen de twee mannen, die ondanks hun verschillen -- Hesse een schuwe kluizenaar en Mann een burgerlijke man van de wereld -- zoveel verwantschappen ontdekten, dat ze elkaar als broers begonnen te beschouwen. Prachtig zijn de regels waarin ze met veel inlevingsvermogen privéproblemen bespreken, boeiend de passages waarin ze mekaars werk lezen en becommentariëren en literair gezien bijzonder interessant is Manns brief van 8 april 1945 waarin hij meldt dat hij met ontsteltenis Hesses Glasperlenspiel gelezen heeft. Ook hij was namelijk bezig aan een boek met een gelijkaardige thematiek, een werk dat later als Doktor Faustus zou verschijnen. Het is trouwens niet de enige parallel tussen de beide oeuvres, zo wordt duidelijk uit de brieven en het interessante voor- en nawoord van deze editie.

Maar veruit het boeiendst is de manier waarop de beide schrijvers die bewust in de rijke Duitse culturele traditie wortelen, de politieke situatie anno 1933 en daarna bespreken. Hesse was in 1912 al vrijwillig naar Zwitserland uitgeweken omwille van politiek onverenigbare standpunten, Mann moet noodgedwongen het land verlaten als hij persona non grata wordt wanneer Hitler de macht overneemt. Met weerzin bekijken ze de ontaarding van hun geliefde vaderland. Hun analyse van de malaise is vaak treffend en veel minder steriel dan die uit de geschiedenisboeken. Bij Hesse en Mann word je geconfronteerd met de dagelijkse problemen die een afwijkende houding meebrengt en voel je wat het betekent om van je land afgesneden te zijn, om auteur in ballingschap te zijn en om dissident te zijn.

Dat uitgeverij Atlas deze boeiende uitgave aandurft, verdient niets dan lof! En ook Wil Hansen moet een pluim krijgen voor zijn puike vertaling. Dit is in alle opzichten een prachtig boek: als inleiding op het werk van Hesse en Mann, als aanvulling bij je lectuur van deze auteurs of als intelligente analyse van een broeierige tijd. [Carl De Strycker]