Buiten is het maandag

In Buiten is het maandag varieert Bernlef op de hem heel vertrouwde literaire thema's dood en verlies. Hij tast subtiel de herinneringen af van de rouwende verteller en doet dat opnieuw indringend en in een mooi, kristalhelder, elegant en soms poëtisch Nederlands.

Stijn Bekkering verliest zijn vrouw in een auto-ongeluk. Hij overleeft, maar na het coma -- waardoor hij Geesje zelf niet heeft kunnen begraven -- is zijn leven tot stilstand gekomen en dwaalt hij onthecht rond in flarden herinneringen: "Als iemand er niet meer is, zijn herinneringen het enige wat je hebt. Dan koester je die, je probeert ze voor uitsterven te behoeden". Maar veel tijd om zich op dat koesteren toe te leggen, krijgt hij niet. Want een maand na het fatale ongeluk verdwijnt zijn zoon Harry, vader van Martijn en echtgenoot van Sandra. Harry blijkt kort voor zijn verdwijning ¤ 30.000 opgenomen te hebben, voor de rest lopen de sporen dood. Ze horen negen maanden niks van hem tot er eindelijk een reactie komt op een site die vermiste personen helpt op te sporen. Stijn reist naar Lenfield, Novia Scotia, Canada, waar hij Bruce Grady, de tipgever en Harry's vermoedelijke buurman gaat opzoeken.

Stijn, die sinds het ongeval worstelt met de chronologie der dingen, probeert zijn leven en de dubbele verdwijning te reconstrueren aan de hand van zijn in telegramstijl bijgehouden dagboeken. De twee delen zijn een weerslag van de twee jaren na Geesjes dood, 1999 en 2000. Ze zijn geschreven op advies van zijn huisarts: "'Het helpt je gedachten te ordenen', zei hij". Maar echt helpen doet het blijkbaar niet: "in mijn hoofd heerst louter warreling". Stijns losse flarden herinneringen maken volop chronologische buitelingen, die vernuftig weerspiegelen in de structuur van de roman. Tegelijkertijd ontsluiert Bernlef zo mondjesmaat de geschiedenis van Harry's verdwijning en de gevolgen van de zoektocht van de rouwende vader naar zijn zoon.

Buiten is het maandag is het indringende verslag van een 65-jarige man die niet kan accepteren dat zijn vrouw er niet meer is en vertwijfeld de herinnering aan haar levend probeert te houden. Bernlef slaagt erin om dat rouwproces vakkundig en geloofwaardig te verweven met de ontknoping van Harry's verdwijning. Het ingetogen, poëtische en aftastende begin krijgt daardoor na verloop van tijd een beheerste vaart. De andere personages in het boek zorgen voor een mooi evenwicht met de innerlijke echo's van de reconstruerende ik. Elk op hun eigen kwetsbare manier trachten ze hun verlies te verwerken. Zowel de animist, parttime kunstenaar, filosoof en alcoholist Bruce, als de achtergelaten Sandra of de 20-jarige ontheemde Tracy. Niemand ontkomt in Buiten is het maandag aan herinneringen, maar die blijken per definitie vals: "Alle herinnering is gezichtsbedrog, een licht vliesje van innerlijke beelden dat breekt zodra je er de volle aandacht op werpt."

Een mooi boek. [Jan Bettens]