Een griezelmeisje

Louise was een griezelmeisje vroeger, toen ze over alle scheve muurtjes liep en van enge jongens hield. Van Rotboy bv., die blote juffen tekende in haar schrift en boogjes pieste in de sloot. Haar vriendinnen waarschuwden haar voor zijn bevroren hart. Dat is voorbij, ze is alleen nu. Zij is saai en haar leven is saai. In haar aangeharkte tuintje staan alleen maar bange plantjes. Dat kan zo niet blijven en ze vertrekt naar het Huuverbos, de beste plek voor griezelavonturen. Die laten niet op zich wachten. Terwijl ze op zoek is naar vleesetende plantjes wordt ze belaagd door een andere vleeseter, die haar wel zou lusten, de wolf. Maar als in een sprookje wordt ze gered door een jager, Rotboy. Ze rijdt met hem mee op zijn paard naar zijn slothuis met de vele sleutels. Terwijl ze haar best doet om bij hem in de smaak te vallen, vertrekt hij alweer, "want anders doe ik iets." Zij mag niet praten, niets vragen, nergens aankomen... Dat is niets voor een griezelmeisje dat niet aan saai zijn doet, en ze gaat uitzoeken op welke deuren al die sleutels passen. Vroeger verzamelde Rotboy zakdoekjes van meisjes, wie weet welke geheime verzameling vindt ze achter die gesloten deuren...

De samenwerking van Edward Van de Vendel en Isabelle Vandenabeele heeft in 2003 een eerste kunstwerkje opgeleverd, Rood Rood Roodkapje, waarin schrijver en illustrator een intrigerende interpretatie van het Grimmse sprookje maakten. Rood Rood Roodkapje grijpt enerzijds terug naar de niet door 19e-eeuwse pedagogen opgekuiste oudere versies én de rollen van slachtoffer en belager worden in een uiterst ambivalent einde omgedraaid. Een griezelmeisje is op een soortgelijk stramien gebouwd. Rotboy is een blauwbaard, een lustmoordenaar dus (met een kinderlijk trekje), maar Louise is, evenmin als Rood Rood Roodkapje, een klassieke prooi. Ze zoekt bij Blauwbaard een uitweg uit de benauwende eentonigheid van haar gesettelde leventje, verlaat de aangeharkte paadjes van haar keurige bestaan voor het onbekende en het avontuur. Het hoofdaccent in dit prentenboek ligt niet zozeer op het spanningselement en de redding uit de klauwen van een bruut ("Zuster Anna, ziet gij nog niets?"), maar in navolging van Bruno Bettelheims interpretatie van het sprookje, op de seksuele verleiding die zowel van Blauwbaard als van de vrouw komt. Zowel hedendaagse als literairhistorische seksueel interpreteerbare symboliek is volop aanwezig: Louise waagt zich in het bos, waar ze ogenblikkelijk door een wolf (cf. Roodkapje als waarschuwingssprookje voor jonge meisjes) wordt belaagd. Ze is echter verre van onschuldig, want ze was er op zoek naar vleesetende plantjes (!)

Wie Rood Rood Roodkapje gelezen heeft, zal ergens een déjà-vugevoel hebben bij Een griezelmeisje. Van de Vendels aanpak, taal en verhaalopbouw vertonen erg duidelijke parallellen. Maar het is boeiend om te zien hoe Isabelle Vandenabeele haar illustratiestijl -- die door het forse, expressieve lijnwerk die karakteristieke beelden oplevert -- subtiel verder exploiteert. Rood Rood Roodkapje zorgde in de uiterst elementair uitgewerkte figuren en de simpele combinatie van rood en zwart voor harde, directe beelden, die in hun relatieve bewegingsloosheid ook een innerlijke onbewogenheid suggereren. De prenten in Een griezelmeisje zijn ondanks dezelfde zware lijnen dynamischer -- het kleurgebruik met rood en helder blauw als hoofdtinten speelt daarin ook een rol -- en je leest uit de figuur van Louise een heel scala van gemoedsbewegingen af: het onbesliste, vervelende wachten; de griezelige opwinding over de geheime kamers; de beklemming wanneer ze voor de laatste deur staat. De omslagprent, die Louise in dubio afbeeldt, geeft prachtig de essentie van dit verhaal weer: Louise wacht op Blauwbaard zoals haar is gezegd, maar het is met tegenzin. Ze heeft bloemen geplukt, maar het zijn nog steeds de zo verlangde vleesetende plantjes niet. De sleutel van de verboden kamer ligt voor haar. Wat zal ze doen? Achter haar de waarschuwend gesticulerende schaduwen van haar onthoofde vriendinnen. Zal ze zichzelf ontdoen van alle beknellende banden, risico nemen en voor haar vrijheid kiezen? Heel knap vind ik ook het beeld van Louise achter het raam in Blauwbaards kasteel. Verstild als een Mona Lisa, maar onwillig in haar positie zit ze tezelfdertijd gevangen in de wetten die Blauwbaard haar oplegt, in de geplogenheden van de maatschappij ("ze leek alweer haar schoolvriendinnen wel"), in haar onvermogen om eraan te ontsnappen.

Vandenabeele heeft ook in dit boek haar geliefde spel met schaduwen zowel verhaaltechnisch als inhoudelijk ten volle uitgespeeld. Blauwbaards slot zit vol met schaduwen uit het verleden. Naarmate Louise verboden deuren opent, komen er meer, ze lijken haar van deur tot deur te leiden en drijven de spanning in het verhaal op. Tot ze bij de laatste deur een dreigende waarschuwing op de muur werpen. Wanneer Louise Blauwbaards geheim ontdekt, verdwijnen ze weer. Anders dan in het sprookje, redt Louise niet alleen zichzelf, ze maakt ook komaf met verleden en met conventies. Te paard op de vlucht voor Blauwbaard, keert ze op haar stappen terug als ze ten slotte toch een vleesetend plantje vindt. Ze zal het voeden "met een griezeljongen die al veel te lang was blijven staan."

Een rijk en prachtig uitgewerkt prentenboek voor wat oudere kinderen, dat zich ruimer heeft laten inspireren dan door het alom gekende sprookje alleen. De slotscène meer bepaald, maar ook het motief van de herhaalde waarschuwingen door de vriendinnen, lijken mij ingegeven door het middeleeuwse 'Lied van Heer Halewijn', waarin een heer met blauwbaardallures door een onverschrokken jonkvrouw (nogal luguber) van zijn kwalijke gewoontes wordt afgeholpen. [Jen de Groeve]