Op slot

Voor zijn korte roman Op slot begeeft Bernlef zich in het kunstenaarsmilieu. Na de dood van zijn vriend-schilder IJsbrand Blok neemt fotograaf Dick Noordeloos de taak op zich de nalatenschap van de artiest aan de vergetelheid te ontrukken. Hij komt in contact met Bloks dochter Karine, die jarenlang haar vader de rug heeft toegekeerd. Waarom dit zo is gelopen, waarom Blok zijn vrouw Nadia in een instelling heeft gedumpt (een ander woord past hier niet) wordt gaandeweg duidelijker in de loop van dit verhaal over relaties en de manier waarop die door de kunst beïnvloed kunnen worden. Blok heeft bijna obsessioneel zijn vrouw Nadia geschilderd, niet zoals ze onder de toenemende jaren ouder werd, maar als een geïdealiseerd beeld, dat hem vanuit zijn innerlijk werd gedicteerd en de vrouw als eeuwig jeugdig wilde voorstellen. Vanuit een tegenbeweging heeft Nadia zich in de loop der jaren, zeker na de geboorte van hun dochter Karien, in een soort isolement teruggetrokken om het onvermijdelijke verouderingsproces een halt toe te roepen. Lichamelijkheid en de visie vanuit de innerlijke aandrang om er als artiest mee om te gaan vormen op die manier de thematiek van de roman. Het verhaal neemt een verrassende wending als op zekere dag de kamer van Nadia, die gesloten bleef en waarvoor nergens een sleutel te vinden was, open blijkt te zijn. Op het bureau liggen de kapotgesneden zelfportretten die Blok maakte. Later blijkt dat Nadia uit de instelling is ontsnapt en zo, zij het postuum, wraak heeft genomen op de man die haar figuurlijk in bezit heeft genomen via zijn schilderijen. Nadia moet haar escapade wel met de dood bekopen en dan blijft Karien en Dick verder niets over dan de herinnering aan de schilder via een tentoonstelling levendig te houden. Bernlef schetst in Op slot, zonder ook echt naar de diepte boren, via rake typeringen en enkele goed geplaatste ideeën over schilderkunst en fotografie een beeld van de obsessionele verzet van de kunstenaar tegen de voortschrijdende tijd. Geen hoogvlieger in het rijke oeuvre van Bernlef, maar een makkelijk weglezende vertelling die ergens toch weet te raken. [Jooris Van Hulle]