Black box

Big Brother for Kids: stop zeven kinderen tussen 10 en 16 in een huis, sluit dat hermetisch af van de buitenwereld en kijk wat er gebeurt. In de heel nabije toekomst waarnaar Anna Woltz ons meevoert, worden kinderrechten niet zo nauw genomen. Regisseur Jacob Rijn maakte op zijn 17e furore met een documentaire ? ook Woltz publiceerde haar eerste roman Alles kookt over (Leopold, 2002) op die leeftijd. Nu wil hij televisiekijkend Nederland en de rest van de wereld tonen hoe ver de kinderen in het huis zullen gaan en hen lik op stuk geven. Of het hem lukt?

Een ploeg van 45 medewerkers, waaronder een redactieteam, wordt mee opgesloten en gedurende een maand zullen tientallen camera's en microfoons het gebeuren verslaan. Jongste van de vijf redactieleden is Jamie, net 17, weggeplukt van de schoolbanken en met een nogal hoge score bij "de Ticket", een club, zeg maar drukkingsgroep, die zich bezighoudt met hoge scores te verzamelen voor uiterlijk, gezondheid, intelligentie (hersens), geld, charme. Het gros van de Nederlandse jeugd is Ticketlid of -fan. Wat de volwassenen van tegenwoordig doen, hebben kinderen in dit boek tot hun credo gemaakt. Hoe charmant je bent, wordt door anderen bepaald via het Internet. Om te beantwoorden aan het schoonheidsideaal is geen brug te ver, en zelfs tienjarigen eisen beslissingsrecht over lichaamscorrecties. Eén tiener heeft al miljoenen op zijn bankrekening, dankzij een soort YouTube-pestsite voor jongens, met (voor ons dan toch) bedenkelijke verborgen-camerafilmpjes. Wie van de grote bedrijven commercieel niet tussen de lijntjes kleurt en de Ticket steunt, wordt geboycot en gaat failliet, zonder pardon. Je hoeft als jongere niet mee te doen, maar dat is sociaal gezien not done.

Een van de tests bestaat in het verzorgen van de demente, oude moeder van de hoofdsponsor. Zij is incontinent en kan niet meer voor zichzelf zorgen. Een van de meisjes, geen Ticketfan, doet wat ze kan ? de "gebruiksaanwijzing" werd mee geleverd ? en wordt vervolgens half dood geschopt, omdat ze het spelletje Monopoly van de anderen komt storen. De kijkcijfers stijgen.

Dat het allemaal niet echt goed afloopt, laat zich raden, maar hoe dat gebeurt, komen we niet te weten. De twee overblijvers kiezen als finale test voor besmetting met een dodelijk virus. Dat wordt afgeleverd in een Black Box, de doos van Pandora. Wie het overleeft of het minst snel bezwijkt, strijkt de 2 miljoen euro op. Heel goedmenend Nederland zit intussen aan het toestel gekluisterd, de champagnekurken knallen, en de ouders staan er wat bleekjes, maar supporterend bij.

Het verhaal zelf zit tussen zwarte bladzijden, als in een zwart doosje. Daartussen krijg je een raamverhaal met zeven scènes uit het laatste interview met het jongste redactielid, die telkens een deel van het verhaal inleiden. Over de ware toedracht wil Jamie niet echt iets kwijt, maar de snuggere journalist weet er haar telkens weer in te luizen; het is tenslotte nog een kind.

Het verhaal is net als de titel inktzwart. Wolz gaat moeilijke ethische thema's daarbij niet uit de weg, maar het ligt er zo dik bovenop dat het hilarisch wordt. Wie is verantwoordelijk voor wat er allemaal gebeurt en voor het getoonde? Hoever gaan we? Jamie, zelf op de bres voor haar rechten, maakt (on)handig gebruik van volwassenen om haar eigen verliefde grilletje door te drukken. Aan het einde zijn zij en wij niet veel wijzer geworden, en blijft iedereen met een kater zitten. [Walter Schoonbaert]