De fanfare van heuvelbos : de glorieuze en grappige lotgevallen van Ridder Louis Mpoint en tal van andere beren

De intense samenwerking tussen auteur Henri van Daele en illustrator Klaas Verplancke resulteerde in het verleden in fraaie en vernieuwende boeken, zoals de herwerkingen van Reinaart de Vos en Tijl Uilenspiegel of de absurde cultuursprookjes over heksje Paddenwratje. Hun nieuwste telg werd een vervolgverhaal op het in 2004 verschenen Van de Grizzly die niet slapen wou. Dit nogal dunnetjes uitgevallen jeugdboekje, met illustraties van de Duits-Russische kunstenaar Aljoscha Blau, verhaalt de lotgevallen van de kleine grizzlybeer, die deel uitmaakt van de koninklijke menagerie, vriendschap sluit met prinses Limoentje en uiteindelijk een eigen stekje vindt in het Heuvelbos. Dat de opvolger pas nu verschijnt, heeft zo zijn redenen, argumenteert de auteur op zijn website: drie uitgeverijen weigerden het boek in hun fonds op te nemen, wegens 'te duur', 'te gedurfd/bizar/brekend met elke sprookjestraditie' of 'te veel zijlijnen'. Vreemd, want met De fanfare van Heuvelbos leverde van Daele naar eigen zeggen 'één van zijn meest hilarische boeken af'.

Dit lijvige vervolg speelt zich ruim twintig jaar later af. De Grizzly maakt kennis met Georges de Olifant, een ontsnapt circusdier met 'te veel olifant rond zijn ziel', meteen een van de schaarse stilistische hoogvliegers in dit verhaal. De eerste kennismaking tussen olifant en Grizzly wordt via spitse dialogen voorzien van een stevige dosis maatschappijkritiek. Vooral de problematische omgang van mensen met dieren wordt gehekeld, vaak op storend expliciete wijze. Toch wordt het mensenras als zodanig evenmin gespaard: 'Blanken moorden iedereen met een andere huidskleur uit. Ze denken dat blank de enige juiste kleur is'. Behalve de weinig genuanceerde toon, schort ook één en ander aan de uitwerking van de mens-dier-verhouding. Mensen worden overal in het boek in hun eigenheid geportretteerd, terwijl de dieren wandelende antropomorfismen zijn, vol goede bedoelingen, en vreedzaam op de koop toe. Het levert een geforceerde constellatie op, Heuvelbos als zogenaamd utopisch paradijs voor dieren, dat nadrukkelijk in schril contrast wordt geplaatst met onze samenleving. Slechts volwassenen 'die diep in hun hart kind gebleven zijn', vinden genade bij de bosbewoners. De flamboyante ijsventer Maroni bijvoorbeeld, of prinses Limoentje, die na de dood van haar vader het land regeert. De talloze bezoekjes van Maroni, Grizzly en/of de Olifant aan het paleis, of het nu om de begrafenis, Limoentjes inauguratie of het overhandigen van de eerste kastanjes gaat, vormen stuk voor stuk inhoudsloze intermezzo's, slechts af en toe opgevrolijkt door de vlot geschreven dialogen, waaruit nog enig vertelplezier blijkt. De storende muzikale interpellaties van Grizzly leiden van het hoofdverhaal af en vormen evenmin stilistische pareltjes. Ook de zogenaamd verrassende verhaalwending, het oprichten van de 'berenfanfare' om een republikeins volkslied te componeren ter ere van de eerste Berenrepubliek, mist diepgang en ontaardt in een wildgroei van faits divers. De verschillende berenfiguren worden kleurloos als typetjes geportretteerd en voegen niets toe aan de toch al slappe verhaallijn. Ook het flauwe einde ? een appèl aan de herwonnen vrijheid van de dieren ? mist aan zeggingskracht.

Enig lichtpuntje vormen de ? overigens schaarse ? illustraties. Verplancke bedient zich opnieuw van haast groteske dierenfiguren, die als geslaagde eye-catchers een verder tamelijk leeg landschap bevolken. Sterk is de allereerste illustratie, waar de zelfgenoegzaamheid van de wandelende man-met-hondje een enggeestige kleinburgerlijkheid verraadt. Ook elders zorgt het beheerste, vaak sobere kleurenpalet, in combinatie met de expressiviteit van de figuren, voor geslaagde, vaak komische prenten, en dat is gezien de beaat voortkabbelende tekst al een prestatie an sich. Getuige zijn meest recente boeken lijkt het er sterk op dat Van Daele, herhaaldelijk met het epitheton 'rasverteller' aangeduid en veelvuldig bekroond omwille van zijn onmiskenbare invloed op de Nederlandstalige jeugdliteratuur, in een impasse verzeild is. Hopelijk is het er een van tijdelijke aard. [Jürgen Peeters]