Oosterschelde windkracht 10

In de nacht van 31 januari op 1 februari 1953 treft een desastreuze stormvloed de Zuid-Hollandse en Zeeuwse eilanden. Een groot deel komt onder water te staan, meer dan 1800 mensen komen om. Een groots plan wordt uitgewerkt dat moet voorkomen dat een dergelijke ramp opnieuw kan gebeuren: het Deltaplan. Het voorziet in het afsluiten van de zeearmen door dammen. Als de laatste zeearm zal worden afgesloten, zijn er inmiddels bezwaren tegen de uitvoering ervan gerezen en daarover gaat het tweede deel van het boek 'Eb'. In 'Vloed', het eerste deel, gaat het over de ramp die aanleiding was tot de plannen die veiligheid moesten garanderen. De lezer maakt kennis met het boerengezin Strijen: vader, door zijn dochter Anne getypeerd als een ‘achteruitstrevende conservatief’, moeder, de inwonende oma en de kinderen Piet, Hennie en Anne, die verloofd is met een student waterbouwkunde. Het verhaal begint met een daverende ruzie tussen vader en Anne waardoor meteen duidelijk wordt hoe die twee karakters zich tot elkaar verhouden. Anne is in het gezin een eigengereid buitenbeentje maar, wat voor haar vader nog zwaarder weegt, ze valt door haar gedrag op bij de behoudende bewoners van het eiland Goeree-Overflakkee. Vaak is het de jongste zoon, Piet, die erin slaagt de opgewonden gemoederen tot bedaren te brengen. Even lopen de spanningen hoog op als blijkt dat Anne en Henk moeten trouwen. Maar erger is de verdenking dat Anne iets te maken zou kunnen hebben met de moord op ene Brooshoofd. Een kistje met brieven en krantenknipsels dat Anne tijdens een zeiltochtje heeft opgevist, is aanleiding tot al die ellende, maar dat is haast een verhaal apart. Later zal blijken hoe onterecht die verdenking was. Maar dan heeft zich inmiddels een veel grotere ramp voltrokken.
Op zaterdag 31 januari is het springvloed terwijl bovendien een zware noordwesterstorm het water tussen de eilanden tot ongekende hoogte opstuwt. Op veel plaatsen kunnen de dijken de druk van het water niet weerstaan met als gevolg dat het met allesvernietigende kracht de polders binnenstroomt. Aangrijpende pagina’s beschrijven de dramatische taferelen die zich in dat ijskoude watergeweld afspelen. Ook het gezin Strijen krijgt het nodige te verwerken. In de chaotische dagen die volgen, bevalt Anne van een zoon. Haar broer Piet is in de stormvloed omgekomen.
In 'Eb', het tweede deel, ligt de stormvloed al ruim twintig jaar in het verleden. Henk is afgestudeerd, werkt als ingenieur bij de Deltadienst en woont met Anne en hun zonen Piet (geboren tijdens de ramp en genoemd naar zijn toen verdronken oom) en Valeer in Zierikzee. Drie dammen zijn in het kader van de Deltawerken inmiddels voltooid, die in de Oosterschelde staat op het punt te worden aangelegd. Maar, zoals Terlouw schrijft: ‘Steeds meer mensen beseffen dat het een ramp zou zijn voor het milieu en voor het milieubeleid in Nederland als de Oosterschelde totaal zou worden afgesloten. En niet alleen voor het milieu in Nederland. De Oosterschelde is belangrijk voor het hele Noordzeegebied als kraam- en kinderkamer voor de vissen en als voedsel- en overwinteringsplaats voor talloze vogels.’ Er worden actiegroepen opgericht en bij een ervan heeft Valeer zich aangesloten. Het onderwerp 'dam of geen dam' is in het gezin vaak onderwerp van gesprek en vader Henk moet het dan opnemen tegen zijn zonen die elk vanuit een ander standpunt de afsluiting afwijzen. Piet met argumenten die hij tijdens zijn studie opdeed, Valeer vanwege zijn werk in de mosselvisserij. En moeder Anna moet maar trachten de lieve vrede te bewaren. Het blijft niet bij bekvechten. Op een dag neemt Henk het hele gezin mee langs een aantal locaties om te laten zien waarom er een dam moet komen. Een week later is het de beurt aan de jongens om hun bezwaren zichtbaar te maken. Anne zal tenslotte als ‘rechter’ een oordeel moeten vellen. Ze vraagt een paar dagen bedenktijd, want het is haar wel duidelijk geworden dat beide partijen argumenten hebben die hout snijden. Een uitspraak wordt haar bespaard doordat bekend wordt dat de regering een commissie heeft ingesteld die moet nagaan of er een oplossing kan worden gevonden die recht doet aan de belangen van veiligheid en milieu. Tussen dat alles door speelt ook nog het plan van de actiegroep om de belangrijkste man bij de Deltadienst een hak te zetten. Ingenieur Lievenbach is niet alleen een fervent voorstander van afsluiting, hij aarzelt niet de actiegroep waar het maar kan belachelijk te maken en ensceneert zelfs een bomaanslag om de groep in de verdachtenbank te krijgen. Bovendien is hij ontzettend ijdel en daarvan maakt de actiegroep gebruik om hem in de val te laten lopen. Een kostelijk verhaal dat overigens wel laat zien hoe onverzoenlijk de partijen tegenover elkaar stonden. Maar eind goed, al goed. Uiteindelijk wordt er een oplossing gevonden waarmee zowel voor- als tegenstanders kunnen leven. Er komt een dam waarin zich openingen bevinden die met schuiven kunnen worden gesloten in geval van gevaarlijk hoog water.
Na een aangrijpende beschrijving van de stormvloedramp slaagt Terlouw erin een politiek en emotioneel zo zwaar beladen onderwerp inzichtelijk te maken. Hij hangt zijn verhaal op aan gewone mensen, voor- en tegenstanders, verweeft er fictieve elementen in die ertoe bijdragen dat de verschillende opvattingen tot hun recht komen. Dat hij zo nu en dan erg uitweidt over bepaalde onderwerpen en niet wars is van enig moralisme doen aan het verhaal nauwelijks iets af. Onduidelijk is de functie van de kaart achterin het boek. Op de ingetekende dammen na is er geen verschil met de stormrampkaart voorin. [Herman Kakebeeke]