Snoeihard

Jens Lapidus werd internationaal bekend door zijn ‘Stockholm’-trilogie over de onderwereld van de Zweedse hoofdstad. De verhalenbundel Snoeihard speelt zich grotendeels in dezelfde omgeving af, een milieu waar de wet van de jungle heerst, afkeer van de gevestigde maatschappij courant is en wraak een belangrijke drijfveer vormt. Tijdens politieverhoren en in de rechtbank passen verdachten steevast een van twee technieken toe: ofwel ontkennen ze de aanklacht glashard, ofwel doen ze alsof ze zich niets meer herinneren. In twee verhalen (‘Het filmpje’ en ‘Het wachten’) bekijkt Lapidus de gebeurtenissen vanuit het standpunt van een (naïeve?) advocaat die zich te laat realiseert dat hij belazerd wordt.
Nogal wat personages in deze ‘snoeiharde’ verhalen over kindermishandeling, overvallen, afrekeningen en drugshandel zijn immigranten van de tweede generatie. Vaak voelen ze zich voor de gek gehouden door het systeem, zoals in ‘Mama heeft het geprobeerd’ (het titelverhaal in de Zweedse uitgave): Javier en Sergio willen een vriend in de nor bezoeken, doorlopen de hele check-in procedure en krijgen dan boudweg te horen dat het bezoek niet doorgaat. De laatste zin belooft in elk geval niet veel goeds: ‘Nu zou de oorlog buiten pas echt uitbreken.’
Lapidus beschrijft het allemaal zonder extern commentaar en in een bondige stijl. Vertaler Jasper Popma heeft ernaar gestreefd om het Zweedse slang om te zetten naar een Nederlands equivalent. In sommige verhalen, onder meer ‘Een wijk die we de onze noemden’, wisselen de tijdniveaus elkaar af. Vaak zorgt Lapidus voor een verrassend (om niet te zeggen choquerend) einde. Bijvoorbeeld in ‘Businessclass’, dat een extreme vorm van wraakneming illustreert: Nathalie, de dochter van een rijke crimineel, beklaagt er zich bij haar vader over dat ze op het vliegtuig lastig gevallen is door een dronkelap. Die zal dat geweten hebben: papa's ‘assistenten’ slaan hem in het toilet van de luchthaven in elkaar en zorgen ervoor dat hij zonder een redelijk essentieel lichaamsdeel verder door het leven moet.
Twee keer verruimt Lapidus zijn horizon en situeert hij zijn verhaal in een ander milieu. Jammer genoeg behoren net deze twee verhalen tot de minder geslaagde van een voor de rest uitstekende bundel. ‘Een fax uit de eeuwigheid’ gaat over witteboordencriminaliteit en heeft voor een keer een nogal voorspelbaar einde: een juriste die onverwacht een promotie tot partner door de neus wordt geboord scheept haar advocatenbureau op met een serieus imagoverlies en een enorme financiële kater. ‘Het Elboersgebergte’ is sciencefiction van de zweverige soort over een man die na een skiongeval in het bezit komt van een ‘stuk metaal met een soort ingegraveerd patroon’ (blijkbaar afkomstig van een neergestorte UFO) dat bij hem na verloop van tijd de illusie creëert dat hij tot allerlei nieuwe inzichten komt. Meer Unheimlichkeit had het verhaal op een hoger niveau gebracht. Voor de rest is Snoeihard echter een goede introductie tot het oeuvre van Jens Lapidus.
[Eddy Waumans]