Vaak ben ik gelukkig : roman

Ellinor is zeventig wanneer haar man Georg sterft. In elkaar gezakt in de douche. Ze verlaat het huis waar ze met zíjn zonen, haar stiefzonen, bijna een volledig leven heeft geleid. Ze keert terug naar een armoedige Kopenhaagse buurt aan de Amerikavej. De muren van het appartementje waar ze intrekt moeten worden gewit. Ze gaat met de fiets naar de doe-het-zelfzaak om verf te kopen. Een vrouw van zeventig met grote potten witte verf op haar fiets, in een van de kleurrijkste grootstadsbuurten. Het is een indringend beeld van misplaatstheid, eenzaamheid.

Het wit van de verf is een echo van de lawine in de Dolomieten waarin haar man Henning en haar beste vriendin Anna samen om het leven zijn gekomen, veertig jaar voordien. De skireis met hun vieren begon als een feest. Twee bevriende koppels, nog niet verpletterd door het gewicht van het leven, nog onbewust van het gewicht van het nieuwe leven dat ze op de wereld zullen zetten, of niet hebben kunnen zetten.

Na de dood van Georg verstoot Ellinor haar stiefzonen. Ze vinden de zelfgekozen verbanning maar niets, opgegroeid als ze zijn in de betere voorsteden. Ellinor van haar kant is opgelucht dat ze 'nooit meer een carport hoeft te zien'. Woede richt zich eerst op wie je liefhebt. Daarbovenop is haar terugkeer ook een koppig eerbetoon, aan haar jeugd, aan haar moeder. Aan haar vader ten slotte, een vader die ze nooit heeft gekend.

Geen drama queens

'Vaak ben ik gelukkig', beweert Ellinor. Zo begint ook het gelijknamige klassiek Deense gedicht van B.S. Ingemann. Het is zo'n zin waarnaar je kunt blijven kijken. Wat is die 'vaak'? Treurig het ene moment, misschien wel het meest van de tijd. Hoopvol het andere. Extase wanneer je het toestaat. Kun je gelukkig noemen als je het 'vaak' bent? Zijn de momenten van licht sterk genoeg om de schaduw te verdrijven? Heb je ongeluk nodig om gelukkig te zijn, of omgekeerd?

Grøndahl laat alleen maar Ellinor aan het woord. Ze richt zich tot Anna, de vrouw met wie haar man in het wit verdween. 'Jij zit als een vogel in de vertakkingen in mijn hoofd, en af en toe fladder je met je vleugels, stijgt op en landt ergens anders', zegt ze.

Dat fladderende vogeltje staat ook op het omslag van het boek. Het is een goudsijsje, frivool, koket de staart omhoog, vrolijk zoals Anna ook in het leven stond, in groot contrast met de zwaarte die Ellinor, als een pot verf, met zich meetorst. Het schilderij, van de Amerikaanse kunstenares Sarah Siltala, is goed gekozen. Balancing act heet dit klassieke tafereeltje. Met die peer en dat blauwe aardewerk is het een burgerlijk stilleven. Je zou het ook van de romans van Grøndahl kunnen zeggen, dat ze klassiek zijn, burgerlijk, en evengoed zou dat een verwijt als een kwaliteit kunnen gelden.

Nee, Grøndahls personages zijn geen drama queens. Dood, overspel, verraad, het heeft allemaal verrassend weinig woorden nodig, het lot wordt waardig gedragen. Maar hoe dun zijn boeken ook zijn, je krijgt bij Grøndahl altijd de volle lengte van het leven. Je beleeft de tijd van vóór het kraken. De lawine, soms in de gedaante van de oorlog, gaat in een oogwenk voorbij. Je beleeft de schaamte en het gemis van erna.

Grøndahl toont zich in deze korte, rustig vertelde roman als een schrijver die niets meer te bewijzen heeft. Wie al een ander boek van de Deense schrijver heeft gelezen, zal Vaak ben ik gelukkig niet ophefmakend, laat staan vernieuwend vinden. Maar er valt helemaal niets op af te dingen. Je leest een schrijver met een zelfverzekerde kracht. Er passeren, bijna op afroep, prachtige metaforen, achteloos geformuleerde wijsheden die zich traag maar scherp in je hoofd nestelen. Grøndahl weet de details prachtig te verhevigen en de grote lijnen tot op ooghoogte te brengen.

Vaak ben ik gelukkig is van een diepe menselijkheid doortrokken. Het is proza dat je misschien leert halt te houden bij die keren dat je gelukkig bent. Hoe weinig ook, hoe vaak ook.

Vertaald door Femke Blekkingh-Muller, Meulenhoff, 152 blz., 17,99 € (e-boek 11,99 €).