De vijfde macht

Ik weet niet hoe het met u zit, maar uit allerlei onderzoeken (hoe voeren ze die uit?) blijkt dat de gemiddelde man om de twee seconden aan seks denkt. Ook vrouwen mogen dat tegenwoordig, als je de damesbladen mag geloven. Als papieren personages deze stelling zouden kunnen ondersteunen, dan scoren Pieter van In en Hannelore Martens, de hoofdpersonages in de boeken van Pieter Aspe, erg hoog. In De vijfde macht , de tiende in de reeks, zijn Van In en Martens nog maar net gearriveerd op een huwelijksfeest of ze hebben allerlei prettige bijgedachten. ,,Ik wil best hier en nu op mijn knieën gaan zitten,'' zegt Van In tegen zijn vrouw. Hoewel zij hem aankijkt met een ,,meewarige'' blik, kan ze niet vermijden dat er ,,in haar binnenste een vuurstorm opstak''. Vele bladzijden later, wanneer Van In verdacht wordt van een verkrachting en op de vlucht is voor het gerecht, duikt hij onder in een groezelig appartement aan zee. Maar ook daar werken de hormonen nog volop, want, zo filosofeert Aspe, ,,romantiek en misdaad, ze zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Bonnie en Clyde hadden de beste seks na een overval, zegt men.'' Dus vrijen Van In en Martens in de duinen, en even later in hun ,,gore'' appartement, en weer even later spelen ze de keukentafelscène uit The Postman Always Rings Twice na. Elke keer is de seks uiterst bevredigend.

In een van de meer hilarische scènes uit het boek staat Van In naakt voor zijn eigen voordeur, in een poging om een echtelijke ruzie bij te leggen. U mag één keer raden hoe die scène eindigt. Het aantal keer dat Van In naar de borsten van een vrouw staart en daar meteen allerlei onkuise gedachten bij heeft, is amper te tellen. Zelfs de vrouwelijke buschauffeur heeft ,,kleine goed gevormde borsten.''

Niet alleen Van In en zijn vrouw lopen constant hitsig rond, ook de andere personages zijn, om het beleefd te zeggen, sterk begaan met seks. De secretaresse van een vishandelaar heeft wilde fantasieën wanneer ze de procureur voorgaat naar het bureau van haar baas. ,,Terwijl ze de trap opliepen, fantaseerde ze dat hij haar de kleren van het lijf rukte en haar tussen de kratten gerookte sprot wellustig nam.'' Een vrouw die niet aan haar trekken komt, heeft een Macho-master, ,,een geavanceerde vibrator'', want ,,wat kon een vrouw van haar leeftijd anders nog doen?'' Wanneer Van In wat informatie van iemand moet krijgen, lijmt hij hem met een paar nietszeggende onthullingen over een seksschandaal, want het was ,,vijf jaar geleden dat de man nog seks had gehad''. Vraagje: hoe weet Van In dat? Terwijl Van In hem ondervraagt trekt de man ook nog eens twee flessen Chateau Pétrus open, zo ongeveer de duurste wijn die je kunt kopen. ,,One for the road'', heet het.

De secretaresse die droomt van een stoeipartij tussen een lading gerookte sprot werkte erg op mijn lachspieren. En ook een blote Van In voor de deur wil ik wel eens verfilmd zien. Maar Aspe trakteert zijn lezers zo gul op de seksuele exploten of gedachten van zijn personages dat het allengs een flauwe gimmick wordt. Het lijkt ook een gemakkelijkheidsoplossing, alsof Aspe in vele gevallen niks zinnigers over zijn personages kan bedenken. Dat doet afbreuk aan een boek dat stilistisch en qua plot een van de betere uit de reeks is. Vooral de stijl valt op. Het eerste hoofdstuk bijvoorbeeld, waarin Van In en zijn vrouw getuige zijn van de moord op een bruidegom tijdens zijn eigen huwelijksfeest, is strak, gevarieerd en speels geschreven, heeft scherpe dialogen en introduceert de personages volgens de regels van de kunst. Ook de plot, in een aantal eerdere boeken steevast de zwakke schakel, houdt tot laat in het verhaal stand.

De titel verwijst naar de blitse reclamewereld, die naast de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht, én de pers, de vijfde macht is. Achter de schermen worden er allerlei snode plannen gesmeed om de vier overige machten voor de kar van de reclame te spannen, zodat de blijde boodschap naar hartenlust kan worden uitgedragen. De uiteindelijke oplossing van de moorden bevredigt niet helemaal omdat Aspe de beweegredenen van de reclamejongens niet voldoende kan stofferen. Maar Van In is weer wonderwel op dreef, zelfs wanneer hij zo goed als dood in het ziekenhuis belandt. Helden sterven niet, al was het maar omdat er dan geen vervolg meer kan komen, en er is een nieuwe bruiloft aangekondigd. Van In geeft eindelijk zijn jawoord.

Omdat dit de tiende in de reeks is, meende de uitgeverij een speciale geste te moeten doen. De vijfde macht is in een luxe-editie te verkrijgen, die een oplage heeft van duizend exemplaren. Daarbij wordt een Duvelglas geleverd waarin de naam Pieter van In gegraveerd staat. De reclame de vijfde macht? Kom nou.

Commissaris Pieter Van In is aardig op weg om de Vlaamse Maigret of Sherlock Holmes te worden. Zeker nu de creatie van Pieter Aspe niet langer alleen in boeken opduikt, kan de populariteit van de Brugse speurder alleen maar toenemen. De crimireeksen over Van In op Radio 2 kunnen rekenen op 600.000 tot 800.000 luisteraars. In de radioreeks doet de commissaris een beroep op de luisteraars, zodat het best mogelijk is dat de reeks Inferno anders afloopt dan het boek. Dat geldt ook voor het theaterproject Ontmaskerd, een gezamenlijke productie van acht Brugse amateurgezelschappen.

,,Mijn aandeel in die projecten is eerder beperkt'', zegt Aspe. ,,Het boek vormt de basis. Ik schrijf de synopsissen en voor de rest gaan andere mensen met mijn werk aan de slag.''

Toch anticipeerde Aspe tijdens het schrijven van Vagevuur op de toneelproductie Ontmaskerd . Hugo De Greef, intendant van Brugge 2002, had hem gevraagd om Brugge 2002 in het boek te betrekken. Aspe speelde al langer met het idee om het Concertgebouw als locatie te gebruiken.

,,Het was best verwarrend. Omdat ik wist dat er een toneelstuk aankwam en dat het anders zou moeten eindigen, zat ik tijdens het schrijven de hele tijd verschillende mogelijkheden te bedenken. In het oorspronkelijke manuscript zaten uiteindelijk twee versies, door elkaar. Een ervan is het boek geworden, de rest van het materiaal kon naar het theater. Eén ding weet ik zeker: zo schrijf ik nooit meer.''

Dat Van In verschillende levens buiten de boeken begint te leiden, houdt risico's in. Aan het theaterproject Ontmaskerd werken acht amateurgezelschappen mee. Bovendien zijn er vier regisseurs, met hun interpretaties van het werk.

,,Ik heb vertrouwen in de kwaliteiten van andere mensen'', zegt Aspe. ,,Er zijn duidelijke afspraken gemaakt. De personages blijven van mij en ze worden gerespecteerd. Er zijn synopsissen, karakterschetsen en vooral voldoende boeken om te weten wie commissaris Van In of Hannelore is.''

De radio- en theaterversie zullen nooit helemaal worden zoals hij het zou willen, beseft Aspe. Maar hij voegt er meteen aan toe: ,,Ik ken niets van radio en theater, dus zijn die mensen zeker beter geplaatst om te weten hoe het moet. Bovendien heb ik mijn handen al vol: ik schrijf twee boeken per jaar''.

Ontmaskerd is een eenmalig project. En dat maakt Aspe heel benieuwd. Wat de radio betreft, is hij meer op zijn gemak. Inferno is al de tiende crimireeks die gebaseerd is op een thriller van hem: naast negen boeken over Van In werd ook Grof wild bewerkt. Aspe stelt tevreden vast dat de radioversie dicht bij de boeken blijft. Ook al kan de luisteraar het verloop van het onderzoek mee sturen, de structuur van het verhaal blijft overeind. De interactiviteit is in de eerste plaats een spel, dat voor ettelijke zijsprongen zorgt.

Radio 2 gaf commissaris Van In een stem, die van de acteur Roger Bolders. De regisseur Freddy Coppens wil hem nu ook een gezicht geven in een verfilming van Aspes debuutroman, Het vierkant van de wraak . Coppens regisseerde jarenlang programma's over kunst en geschiedenis voor de VRT. Hij stond samen met Erwin Provoost aan de wieg van de tv-serie Windkracht 10 en draaide de Vermeirefilm Max .

Al in 1996 kocht Coppens de rechten van Aspes debuutroman en de twee daaropvolgende boeken over Van In: De Midasmoorden en De kinderen van Chronos . Maar de financiering van het filmproject is een ware lijdensweg. Pas nu komt er schot in de zaak: Coppens denkt de financiering nog deze week te kunnen afronden. In oktober zouden de opnamen starten. Of ook de twee andere boeken verfilmd worden, is nog niet duidelijk. Een andere optie is een bewerking voor televisie.