Veilig en wel op het internet

Bankmedewerkers komen niet aan huis en zullen ook nooit telefonisch vragen om je bankkaart op te sturen of één van je codes door te geven. Ook Card Stop zal jou nooit zelf opbellen om je rekening te blokkeren in geval van fraude. Krijg je een onverwacht, vreemd telefoontje – zogezegd – van je bankkantoor of Cardstop? Haak in en bel zelf op door het juiste nummer op te zoeken op hun officiële website en zelf het juiste nummer in te toetsen.

Let op voor 'Wangiri'-fraude: Je telefoon rinkelt één keer, daarna wordt de oproep afgebroken. Of je krijgt een bericht op je gsm met de vraag om snel terug te bellen. Zowel de oproepen als de berichtjes komen van buitenlandse nummers. Als je dit nummer terugbelt, dan kom je op een betaalnummer terecht en kan je veel geld verliezen.

Tip: Blijf op de hoogte van nieuwe oplichtingsvormen via Safeonweb. Installeer hun app.

Phishingmails en valse berichten zijn soms maar door kleine details te herkennen. Cybercriminelen bootsen berichten van de overheid, banken, itsme®, pakketbezorgers, energieleveranciers, incassobureaus,… maar al te graag na. De bedoeling? Jouw gebruikersnamen, wachtwoorden en bankgegevens stelen om zo je rekening te plunderen.

Let op deze kenmerken:

• Wanneer een mailtje, berichtje, voorstel … te mooi lijkt om waar te zijn, dan is het ook (meestal) niet waar! 
• Onverwacht en zonder reden: je kocht niets, had lang geen contact, …
• Onbekende afzender: Controleer het e-mailadres wanneer je de afzender niet kent, bv. door het te Googlen.
• Tijdsdruk: De situatie is zogezegd dringend.
• Angst: Je wordt bang gemaakt voor de gevolgen als je niet handelt. Je zal bijvoorbeeld geld mislopen. 
• De aanspreking is onpersoonlijk, bijvoorbeeld ‘Beste’ of ‘Geachte’ in plaats van jouw naam.
• Details ontbreken, bijvoorbeeld bij een factuur die nog moet betaald worden. 
• Taalfouten: Lees goed na, want ook dit kan een teken zijn.
• De link waarop je moet klikken is niet van de organisatie. Tip: Zweef (niet klikken) met je muis over de link. Is de domeinnaam, het woord voor .be, .com, .eu, .org, … en voor de allereerste slash “/”, niet de naam van de organisatie? Klik dan niet!

Opgelet: Geef nooit je wachtwoorden en codes door!

Dankzij sterke wachtwoorden beveilig je jouw account en gegevens. Pin-, puk- of response codes zorgen ervoor dat je veilig online kan bankieren. Geef ze niet door, via verdachte links of telefonisch! 

Koop enkel via betrouwbare webshops. Zoek webshops eens op via Trustpilot en doe de webshop check vooraleer je iets koopt. Officiële webshops zijn verplicht om met 2-stapsverificatie te werken. Moet je bij je betaling geen twee stappen zetten, dan is er iets niet pluis. 

Gebruik bij het betalen alleen gekende, veilige betaalmethodes zoals Maestro, Bancontact, iDeal, PayPal, ... Vermijd methodes zoals Western Union of MoneyGram. Visa en Mastercard geven een extra veiligheid en verzekering wanneer er toch iets fout zou lopen. 

Opgelet

Het is niet omdat je een banktransactie met itsme® ondertekent, dat deze veilig is. Net zoals met een kaartlezer kan je via itsme® geld naar cybercriminelen overschrijven.

• Een veilig (‘sterk’) wachtwoord bevat een complexe opeenvolging van minstens 15 tekens: (hoofd)letters, cijfers en leestekens.
• Vermijd jouw naam, woonplaats, bedrijf, … of woorden uit een woordenboek.
• Hergebruik wachtwoorden niet, zeker niet bij belangrijke websites met privacygevoelige info of betaalgegevens.
• Wijzig je wachtwoord elk half jaar.
• Vind je het ook zo moeilijk om al die verschillende wachtwoorden te onthouden? Gebruik een veilige wachtwoordkluis van bv. Bitwarden of Dashlane.

Tip:  Weinig inspiratie? Maak een creatieve wachtwoordzin: vervang a door @, e door 3, i door 1 of !, … Bv. Ikb3nv@nRo3s3l@r38800!

Met 2-stapsverificatie kan je ongewenste personen buiten houden, zelfs al kennen ze je wachtwoord, want de tweede stap kunnen ze niet uitvoeren. Die tweede stap bestaat uit zaken die jij hebt, bent of weet:

• Een code doorgeven die je via sms of mail krijgt.
• Jouw vingerafdruk, iris- of gezichtsscan gebruiken.
• Een bevestigingsapp gebruiken zoals itsme®.

Tip:  Stel 2-stapsverificatie zeker in voor je e-mailadres en op al je sociale media accounts! Safeonweb maakte stappenplannen per website.

• Zet jouw sociale media accounts privé in plaats van openbaar.
• Accepteer geen vriendschapsverzoeken van mensen die je niet kent. Oplichters maken soms gebruik van nepaccounts.
• Controleer de privacy-instellingen van jouw sociale media.
• Meld je steeds af van een toestel dat je met anderen deelt. 

Tijdens de opleiding ‘Bescherm je accounts’ in februari 2025 leerden we de deelnemers sterke wachtwoorden maken en 2-stapsverificatie inschakelen. Via dit document kan je de belangrijkste tips nog eens nalezen. (pdf) 

Meer bijleren? Op www.iedereendigitaalroeselare.be/bijleren vind je een overzicht van alle partners in Roeselare waar je terecht kan.

Tip: Bij WinWin van VRT verschijnen vaak artikels over actuele fraudevormen. 

Twijfel je of een e-mail phishing is of echt? Wil je weten hoe je een veilig wachtwoord kiest? Wil je 2-stapsverificatie instellen? Stel je vraag gratis op één van de Digipunten in Roeselare.

Hoewel we heel wat tips gaven om je te wapenen, zijn cybercriminelen en -schurken niet altijd even gemakkelijk te omzeilen. Ging het mis? Ben je geld kwijt? Wil je meer tips bij phishing, gelekte naaktfoto’s en cyberpesten? Bekijk onze handige stappenplannen en getuigenissen. 

Wist je trouwens dat je terecht kan bij Ombudsfin bij geschillen met je bank?

Stappenplan

Ben je het slachtoffer geworden van cyberpesten? Dit is wat je kan doen.

STAP 1: ZORG VOOR JEZELF

Wie online gepest wordt, reageert op zijn eigen manier. Het is heel normaal dat je angstig, verward, prikkelbaar, kwaad of verdrietig bent. Je kan je ook schuldig of beschaamd voelen, waardoor het moeilijk is ermee naar buiten te komen. Als slachtoffer vraag je je soms ook af of je niet overdrijft. Daarom is het belangrijk om hulp te zoeken. Dat is soms moeilijk, maar zo’n ingrijpende gebeurtenis kan je vaak niet alleen verwerken.  

STAP 2: SPREEK EEN VERTROUWENSPERSOON AAN EN ZOEK STEUN

Zoek steun bij iemand die je vertrouwt. Vrienden, familie, … kunnen naar je luisteren en je bijstaan. Door erover te praten kan je samen overleggen hoe je best hulp zoekt en hoe je bijgestaan wil worden. Je kan ook bij Slachtofferhulp van het CAW (0800 13 500) terecht. 

Als minderjarige spreek je best ook een volwassene (ouder, broer of zus, leerkracht, CLB) aan. Je kan ook altijd (anoniem) bellen of chatten met een medewerker van Awel of Child Focus (116 000).

STAP 3: WEG MET DE PESTER!

Blokkeer de persoon die jou pest en meld het pesten bij de website waarop je benaderd werd.

STAP 4: VERZAMEL BEWIJSMATERIAAL

Probeer zoveel mogelijk bewijs te verzamelen; dat kan helpen om de dader te identificeren. Bewaar berichten, sms’jes, e-mails, brieven en voicemailberichten en noteer wat er op welk moment is gebeurd. Bij cyberpesten kunnen screenshots van chatgesprekken of berichten bewijsmateriaal zijn. 

STAP 5: DOE AANGIFTE

Als je aangifte doet van cyberpesten, kan de politie onderzoeken wat er gebeurd is. Maak hiervoor een afspraak via www.politiezoneriho.be of via 051 26 26 20.

Aangifte vergroot de kans dat de feiten onderzocht worden en de dader(s) gevat worden. Het kan je als slachtoffer ook een gevoel van rechtvaardigheid geven. Opgelet: cyberpesten is niet altijd strafbaar. Er moet sprake zijn van een misdrijf (bv. belaging) vooraleer de politie iets kan ondernemen. Je kan je bij de aangifte laten bijstaan door iemand die je vertrouwt.

Meer weten over wat je kan doen of waar je terecht kan? Surf naar Cyberpesten | Slachtofferzorg.

Tips voor mensen in de omgeving van het slachtoffer

• Blijf kalm en luister naar het verhaal van het slachtoffer. Erken het probleem en de gevoelens.
• Ga samen op zoek naar een oplossing om het cyberpesten te stoppen en oplossingen om het slachtoffer zich terug beter te laten voelen. Volg ook op of dit effectief zo is na verloop van tijd.
• Voel je dat de persoon in kwestie nood heeft aan emotionele of praktische ondersteuning die jij zelf niet kan bieden? Verwijs door naar Slachtofferhulp van het CAW (0800 13 500).
• Hoe herken je cyberpesten en welke stappen neem je als ouder of school? Surf voor info en tips naar Cyberpesten | Mediawijs.

Stappenplan

Werd er een naaktfoto van jou verspreid? Dit is wat je kan doen.

STAP 1: SPREEK EEN VERTROUWENSPERSOON AAN

Wanneer je naaktfoto gelekt werd, geraak je mogelijk in paniek. Neem iemand uit je omgeving in vertrouwen. Als minderjarige vertel je het best ook aan een volwassene (ouder, broer of zus, leerkracht, CLB). Die kan je helpen om verdere stappen te ondernemen en je zal je minder alleen voelen. Je kan ook bij Slachtofferhulp van het CAW (0800 13 500) terecht.

STAP 2: NEEM CONTACT MET EXPERTS

Minderjarigen kunnen (anoniem) bellen of chatten met een medewerker van Child Focus (116 000). Voor volwassenen is het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen (0800 12 800) de referentie.

STAP 3: VERZAMEL BEWIJSMATERIAAL

Bewijsmateriaal kan helpen om de dader te vinden en/of aan te klagen. Maak screenshots van chatgesprekken, apps of websites waar je foto's opstaan. Zorg daarbij dat je de url in beeld hebt. 

STAP 4: CONTACTEER DE VERSPREIDER(S)

Weet je wie jouw naaktfoto’s heeft doorgestuurd? Neem dan contact op met de (mogelijke) verspreider. Leg uit dat dit strafbaar is en vraag om hier onmiddellijk mee te stoppen. Doe hetzelfde met mensen waarvan je weet dat ze jouw beelden verder hebben doorgestuurd, want ook dat is strafbaar.

Tip: Probeer dit wel discreet te doen: als je mensen aanspreekt die nog niet op de hoogte zijn van de situatie, stijgt de kans dat ze op zoek gaan naar je foto’s en dat de beelden zich verder spreiden. 

STAP 5: HAAL DE FOTO'S OFFLINE

Kom je je foto’s tegen op websites of apps waar je ze zelf niet gepost hebt? Meld dit bij de eigenaar ervan via de 'abuse'-, 'contact'- of 'help'-knop. Naaktbeelden zijn in strijd met de gebruiksvoorwaarden van sociale media, dus je kan vragen om ze offline te halen. 

Tip: De website StopNCII.org kan je ook helpen om de beelden te helpen opsporen. Helaas moeten we ook realistisch zijn: het is niet eenvoudig om alle naaktfoto’s offline te halen. Je moet als slachtoffer in de eerste plaats zelf nog je afbeelding hebben. Indien er iets veranderd is aan de foto (bv. extra emoji of tekst, ...), zal deze niet meer herkend worden.  

STAP 6: PAS JE PRIVACY-INSTELLINGEN AAN

De kans bestaat dat je ongepaste berichten zal krijgen van anderen door wat er gebeurd is. Check daarom je privacy-instellingen op sociale media: maak je account privé en zorg dat je alleen berichten en reacties kan krijgen van mensen die je vertrouwt. Zo voorkom je meteen ook dat andere foto’s van jou, al dan niet expliciet, door anderen gebruikt en/of bewerkt kunnen worden.

STAP 7: DIEN EEN KLACHT IN

Als je aangifte doet, kan de politie onderzoeken wat er gebeurd is. Maak hiervoor een afspraak via www.politiezoneriho.be of via 051 26 26 20. Je kan je daarbij laten bijstaan door iemand die je vertrouwt. Een aangifte vergroot de kans dat de feiten onderzocht worden en de daders gevat worden. Aangifte doen kan je een gevoel van rechtvaardigheid geven. 

Doe je dit liever niet of voel je je er nog niet comfortabel bij? Dat is helemaal oké. Weet wel dat het helpt om bewijsmateriaal achter de hand te houden, bijvoorbeeld in de vorm van screenshots, voor als je later toch aangifte wil doen.

STAP 8: DE SCHULD LIGT NOOIT BIJ JOU ALS SLACHTOFFER

Iedereen gaat hier anders mee om. Het kan je kwaad, bang, verdrietig of onzeker maken. Het kan je leven mogelijk overhoop halen. Als slachtoffer krijg je soms het gevoel dat de situatie jouw schuld is. Onthoud: de schuld ligt altijd bij de verspreider van de foto en niet bij jou! En je kan terecht bij Slachtofferhulp en heel wat andere organisaties om jou te ondersteunen.

Meer weten over wat je kan doen of waar je terecht kan? Surf naar en Sexting | Slachtofferzorg en Help, mijn naaktfoto’s werden doorgestuurd! | Mediawijs.

Tips voor mensen in de omgeving van het slachtoffer

• Leg de schuld niet bij het slachtoffer. Luister zonder oordeel naar hun verhaal. Voorkom ‘victim blaming’.
• Voel je dat de persoon in kwestie nood heeft aan emotionele of praktische ondersteuning die jij zelf niet kan bieden? Verwijs door naar Slachtofferhulp van het CAW (0800 13 500).
• Tips om als gezin, school of jeugdwerking te reageren op een incident en om te gaan met sexting: Sexting | Mediawijs

Zelf aan de slag:

• Kom snuisteren in de themacollectie onderwijs van ARhus De Munt. Ontdek Kritikat, de filosofische detectivekat, die je handvaten geeft om op een speelse manier met je leerlingen (1ste - 3de graad lager onderwijs) aan de slag te gaan rond drogredeneringen en nepnieuws. Of zet met #Flashtag in op mediawijsheid (online gedrag, cyberpesten, games, …) en heel wat andere (leergebied)overschrijdende eindtermen bij jongeren vanaf 10 jaar.
• Mediawijs aanbod voor het onderwijs: Neem een duik in de themadossiers en het educatief materiaal voor lager én secundair onderwijs van Mediawijs.
• Van AI tot sociale media. Ga aan de slag met de eduboxen van VRT.

• Wil je samen met je vereniging of wijk bijleren over online veiligheid? Boek via de website van Stad Roeselare een gratis Slimste Cybermens #VANRSL-quiz.
• Ook Politiezone RIHO heeft een interessant aanbod voor volwassenen: boek je gratis sessie via Dienst cyberpreventie - Politiezone RIHO of informeer je via pz.riho.cyberpreventie@police.belgium.eu.

2. Praat erover

Praat regelmatig over wat je (klein)kind online doet en meemaakt. Benader het thema positief en wees open zodat het jou vertrouwt. Vraag bijvoorbeeld wat het leukste berichtje was dat ze onlangs op sociale media zagen, wie hun favoriete influencer is, of ze mensen zouden toevoegen als vriend die ze in het echt niet kennen, … Doe of kijk af en toe eens mee zodat je ziet wat er in een game gebeurt, kijk eens naar video’s die je (klein)kind leuk vindt, of bespreek met welke mensen je kind contact heeft via sociale media.

3. SOS! Het gaat mis!

Geld kwijt, slachtoffer van cyberpesten, naaktfoto gelekt, ...? Maakte je (klein)kind zoiets mee? Luister, veroordeel niet en help de juiste stappen te zetten. Denk eraan:

• Merk veranderend gedrag op en ga in gesprek.
• Maak tijd en luister. Laat hen hun volledige verhaal doen vooraleer te reageren.
• Probeer open minded te zijn en erken hen als slachtoffer, ook als ze het hadden kunnen voorkomen.

Tip: Deze duidelijke stappenplannen helpen jou en je (klein)kind actie te ondernemen wanneer het mis liep.

Concrete vragen? Maak je je zorgen? Neem contact op met Huis van het Kind Roeselare.

Meer info:

Medianest.be is dé website over mediaopvoeding waar je als (groot)ouders antwoorden vindt op je vragen over de digitale wereld van je (klein)kinderen. Je vindt er heel wat info rond sociale media, schermtijd, gamen, … , maar ook handige tools zoals het afsprakenspel rond schermtijd Screentje Dealtje. Check ook de videoreeks ‘Slim op het internet’ en andere mediawijze video’s waarin o.a. Ketnetwrappers uitleggen wat een veilig wachtwoord is, hoe je een catfish kan herkennen, ….

Eén keer per jaar zetten ARhus, Stad Roeselare, Politiezone RIHO en heel wat partners in Roeselare online veiligheid en welzijn in de kijker. Elk jaar kiezen we een nieuw thema. In 2023 sensibiliseerden we onder het motto ‘Geef cybercriminelen geen kans.’ Het initiatief werd bekroond met een Mediawijs Award. In 2024 kozen we voor ‘SOS! Het ging mis!’. Duik in de belangrijkste tips. 

Tip: (Her)bekijk het gratis webinar waarin Mathieu Verschraeghe van Mediavista interessante toelichting en advies geeft vanuit zijn ervaring in het onderwijs en als cybercrime-rechercheur.