Osebol : getuigenissen van het Zweedse platteland
Marit Kapla (Auteur), Janny Middelbeek-Oortgiesen (Vertaler)
Beschikbaarheid en plaats in de bibliotheek
ARhus - De Munt
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij Atlas Contact, 2021 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : KAPL |
Besprekingen
Osebol
Marnix Verplancke
2/ei/19 m
Vijf jaar geleden keerde Marit Kapla terug naar Osebol, het Zweedse gehucht waar ze in de jaren zeventig was opgegroeid. Ze wilde weten hoe het veranderd was en interviewde er zowat iedereen die ze te pakken kon krijgen. Dat werd de basis voor Osebol, waarin ze de inwoners in een bijzonder toegankelijke vrije versvorm aan het woord laat. Het leverde haar meteen de Augustprijs op. In Zweden heeft het platteland het zwaar te verduren, zo blijkt. Mensen worden er vooral oud en kinderen zijn er nog amper. ‘Het dunt uit’, zoals iemand opmerkt. Met de scholen verdwijnt ook de toekomst. En dan is er de houtindustrie, natuurlijk, ooit de trots en kostwinning van velen. Maar nadat de mechanisatie voor een eerste kaalslag had gezorgd, maakte de gipsplaatindustrie bijna volledig komaf met hout als bouwmateriaal. Hout leeft immers, wat zorgt voor scheurtjes als je het schildert, terwijl gips dood en stabiel is. Kapla laat haar boek niet overheersen door dat doembeeld. Er zijn ook migranten naar Osebol gekomen, die er telewerken, of gewoon omdat de lucht er zo zuiver is. ‘Osebol blijft aan je trekken, weet je’, zegt Jan, die iedere week vier dagen naar de stad Torsby trekt om er te werken, maar iedere keer weer gelukkig is om terug thuis te zijn. ‘Het zal wel iets zijn wat in de grond zit.’
****
Atlas Contact (oorspronkelijke titel: Osebol), 811 blz., € 24,99.
B. Handgraaf
István Fóth kwam in 1956 in Zweden aan vanuit Hongarije. Hij herinnert zich hoeveel hulp hij en zijn familie kregen van de Zweedse bevolking. Uiteindelijk kwam hij in het plaatsje Osebol terecht, waar hij aan de ruimte gewend raakte. Annika Axelsson is ziekenverzorgende en werkte twaalf jaar in een verpleeghuis. Nu moet ze heel wat kilometers rijden om haar cliënten te bezoeken. Veertig mensen, die allemaal leven in het noorden van Zweden in het plaatsje Osebol, heeft de schrijfster van dit boek geïnterviewd. Veel mensen trekken er weg, de kleine scholen zijn gesloten, de winkel is dicht, de brug is kapot en wordt mogelijk niet hersteld. Problemen die zich bij veel kleinere plaatsen voordoen. De meeste geïnterviewden blijven waar ze zitten, maar missen vaak wat eens was. Het lijkt net alsof de schrijfster audiofragmenten rechtstreeks op papier heeft gezet, zonder opsmuk. Een voorgeschiedenis van de geïnterviewden lees je niet. Je mist een samenhangend verhaal, je leest kale interviews. Is dit fictie of non-fictie? Het maakt niet uit want het boek is hoe dan ook indrukwekkend.
Dorpse stemmen
Janita Monna
i /ul/10 j
Over de witte pagina is een handvol kleine grijze vierkantjes gestrooid: 25 in totaal. Het is de plattegrond van Osebol, een gehucht in het westen van Zweden, niet ver van de Noorse grens. Birgit Emilsson (1939) woont in het noordelijkste huis (zwart gekleurd op het kaartje), een beetje afgelegen van de rest. 'Het was hier helemaal leeg/ en vol bos onder aan de heuvel/ dus je zag het helemaal niet.' Haar ouders kwamen in 1940 in Osebol wonen. Ze hadden er een winkel in levensmiddelen, die Birgit later overnam, tot ze het, in verdrukking gebracht door de grotere supermarkten, 'welletjes' vond.
Meer naar het midden woont Alvar Jansson (1945), die ervoor zorgde dat het dorpje een skipiste kreeg. Vroeger, herinnert hij zich, waren alle vrouwen 'huisvrouw/ en alle kerels/ werkten in het bos'.
Journaliste Marit Kapla, zelf in Osebol opgegroeid, wilde de geschiedenis van het dorpje, en het leven van vandaag de dag vastleggen. Ze interviewde daarom de bewoners van de 25 huizen. Maar van de gesprekken die ze had - 'jij wilt zoveel weten' - maakte ze geen lopend verhaal. Ze tekende de monologen, met hakkelende, mijmerige, spreektalige zinnen en al op als waren het gedichten. Met veel wit, met regelafbrekingen.
En dat werkt. Juist doordat ze niet alle details inkleurt, komt Osebol tot leven en is het of je zelf zit te praten met Marie Björ (1983), die er opgroeide. Ze had alleen een vriendje in een dorpje verderop, maar verveling kende ze niet. 'Je hoort kinderen tegenwoordig.../ o wat saai/ o wat saai.// Dat had ik nooit.' Je zit naast István Fóth (1943) als hij vertelt hoe hij als Hongaarse vluchteling in de jaren vijftig gastvrij in Zweden werd onthaald. Je voelt hoe zijn verhaal schuurt met de woede van Kai Johansen (1951) die vindt 'dat je net zoveel moet betalen/ om Zweedse jongelui aan het werk te helpen/ als iemand uit Syrië'.
Met een zekere melancholie, maar zonder vroeger al te veel te romantiseren, maakt deze mengelmoes aan inwoners, jong, oud en ook Nederlanders, een veranderende tijd voelbaar. Hoe machines het werk van de mannen in de houtkap overnamen, hoe de skipiste in verval raakte, hoe de brug bij het dorp op instorten staat. En toch, wie er een huis heeft, blijft, wie wegging komt terug. 'Het zal wel koppigheid zijn/ dat ik hier wil blijven wonen.'
Marit Kapla, Osebol. Getuige-nissen van het Zweedse platteland, Vert. Janny Middelbeek-Oortgiesen. Atlas Contact; 816 blz. €24,99.
Janita Monna schrijft wekelijks over poëzie.
Lennart Olsson (1944)
Dit huis heeft een ingewikkelde geschiedenis.
Het heeft in Ambjörby gestaan
in Månäs
aan de westkant van de rivier.
Toen hebben ze het uit elkaar gehaald.
Die Oskar die daar woonde
die heeft er een bundel van gemaakt
en die heeft hij in de rivier gegooid
en hiernaartoe gevlot
en weer uit het water gehaald.
Het bestond uit losse stukken hout.
Daarna hebben ze het omhoog gehaald
en hier weer in elkaar gezet.
Marit Kapla
Suggesties
Krijg een e-mail wanneer dit item beschikbaar is
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.