Ik hou van je maar ik kies het duister : roman

Echt, het is volkomen normaal, kreeg de Amerikaanse auteur Claire Vaye Watkins (1984) keer op keer te horen van therapeuten, andere moeders, de maatschappij. Het is normaal dat het moederschap voelt als een breuk in je leven, dat je even niet meer weet wie je bent en al je lust tot werken lijkt verdwenen. En het wordt beter, echt.

In haar beroemd geworden essay 'On Pandering' uit 2015, over het schrijven als vrouw, stelde Watkins al vast dat het helemaal niet beter werd. Sinds de geboorte van haar dochter, op dat moment ongeveer een jaar geleden, had zij niets van betekenis meer op papier gezet. Althans, volgens de literaire normen waaraan zij tot dan toe dacht te willen voldoen. 'Ik heb geprobeerd een verhaal te schrijven in de vorm van een enquête over postnatale depressie en dat voelde vreemd. Huiselijk. Voor vrouwen.' Juist dat verhaal is de opening geworden van haar nieuwe roman - en er is weinig huiselijks aan.

Ik hou van je maar ik kies het duister is niet het zoveelste boek van een vrouw die worstelt met het moederschap. Het gaat niet over zoeken naar momenten voor jezelf en overeind blijven in een druk gezin. De ik-verteller, die ook Claire Vaye Watkins heet, ís helemaal niet bij haar gezin. Al vroeg in de roman laat ze de baby achter bij de vader, vliegt voor een lezing naar Nevada, aan de andere kant van het land, en komt niet meer terug.

Voor het zover is, praat ze de lezer bij over haar jeugd in de woestijn bij Las Vegas. Haar vader Paul maakte voor haar geboorte deel uit van de sekte rond Charles Manson en getuigde later tegen hem in de rechtbank. Toen Claire 6 was, stierf hij aan de gevolgen van leukemie. Haar moeder vocht haar leven lang tegen verslaving. Ze nam uiteindelijk een overdosis pillen en werd gevonden in haar trailer.

Claire beschrijft het sec en feitelijk, met de wrange humor waarvan het hele boek doortrokken is (sterk vertaald door Jeske van der Velden en Thijs van Nimwegen). Over haar moeder: 'Ze onderhield haar domein middels een methode die bekendstond onder het gezinseufemisme ''s nachts bezichtigen', een bijzondere subcategorie van diefstal, namelijk het kaalplukken van commerciële groenvoorzieningen in het donker.' Claire stond op school bekend als 'down to fuck', zoals de muur van de kleedkamer vermeldde. Bedoeld als belediging, maar zo voelde het niet. Ze was gewoon nieuwsgierig. 'Ik was veertien, vijftien, zestien en wist niet wat ik aan moest met een jongen die me niet wilde neuken.'

De vertelvorm is net zo onconventioneel als het open huwelijk dat Claire in de soep laat lopen. Net als in haar vorige roman Goud, roem, citrus uit 2015 vermengt de auteur allerlei genres, maar dit keer zijn de grenzen tussen feiten en fictie nauwelijks te bepalen. Er is de enquête over postnatale depressie. (Het antwoord op stelling 2, 'Ik heb met plezier naar dingen kunnen uitkijken': 'Pijnvrij poepen, sushi, zoveel bier en spacebrownies als ik maar wil, kinderopvang, een avond kwaliteits-tv en dat iedereen naar huis gaat.')

Er zijn lijstjes en uitgebreide citaten uit het boek van haar vader, My Life with Charles Manson (1979). Veelzeggende, maar doodsaaie puberbrieven van haar moeder, waarin het - ondanks de armoede, de drugs en het geweld in haar omgeving - bijna uitsluitend over jongens gaat. Claire gaat weinig in op de teksten van haar ouders, laat de lezer zelf bepalen hoe die haar hebben gevormd.

Ook over zichzelf velt ze geen oordeel, schuldgevoelens lijken haar vreemd. Eenmaal in Nevada is het kind nauwelijks in haar gedachten, al vraagt ze zich een enkele keer af wat het van haar zal denken: 'Mijn kutmama heeft me achtergelaten bij een vreemde die Miss Moonbeam heet.' 'Mijn kutmama zegt dat ze voor ik er was nog een leven had.' Maar zelfs dat lijkt meer een grapje.

Claire gaat niet terug, dat voelt ze aan alles. Niet omdat ze een 'smeerlap' is die haar gezin zonder reden in de steek laat, maar omdat ze niet anders kan. Pagina's lang probeert ze de vraag te beantwoorden die iedereen haar maar blijft stellen: 'Wat is jouw probleem?' En ze eindigt, na een hele opsomming, met de verzuchting: 'Mijn probleem is dat dit alles me maar een beetje dwarszit en ik helemaal niet wil veranderen.'

'I love you but I've chosen darkness', stond er getatoeëerd op het lijf van haar ex-vriendje Jesse, met wie Claire samenwoonde tijdens haar studie in Reno. In het hart van het boek beschrijft ze wat ze in hem zag, in deze drugsverslaafde vechtjas die leek op 'een tokkieversie van Ryan Phillippe'. Hij stierf bij een auto-ongeluk, twee jaar na het eind van hun relatie - nog zo'n bron van oud zeer.

De spreuk op zijn sleutelbeenderen raakt aan de kern van wat Claire ervaart. Ze wil zichzelf of haar gezin geen kwaad doen, maar de verleiding is er wel, als een 'glimmer aan de rand van mijn blikveld'. Zoals die er voor haar moeder ook altijd is geweest. Deze volle, dwarse, gedurfde roman is Claires poging om het duister te bezweren, en een ander soort moeder te zijn.

★★★★☆

Uit het Engels vertaald door Jeske van der Velden en Thijs van Nimwegen. De Arbeiderspers; 288 pagina's; € 21,99.

In 2015 schreef Claire Vaye Watkins het beroemd geworden essay 'On Pandering', over schrijven als vrouw.