Een liefdeshuwelijk

Je zou kunnen zeggen dat Monica Ali als schrijver een beetje vroeg heeft gepiekt. Ze werd in 2003 al uitgeroepen tot een van de twintig Best Young British Novelists voordat er een woord van haar in druk was verschenen. Toen dat enkele maanden later alsnog gebeurde, via de roman Brick Lane, werd dat boek onmiddellijk een hit en belandde het prompt op de shortlist van de Booker Prize. Ali was meteen op de top van haar roem.

Brick Lane vertelde het verhaal van de in Bangladesh geboren en opgegroeide Nazneem, die op haar 18de op het vliegtuig naar Londen wordt gezet. Ze is uitgehuwelijkt aan haar ruim twintig jaar oudere landgenoot Chanu, die in de Britse hoofdstad vergeefse pogingen doet deel uit de maken van het trotse Empire.

Ali wist waar ze het over had. Ze werd zelf geboren in Oost-Pakistan (sinds eind 1971 Bangladesh) uit een Bengalese vader en een Engelse moeder. Haar roman werd geprezen om de inzichten die hij gaf over zaken als immigratie, de sociaal-culturele verschillen tussen de diverse bevolkingsgroepen in Groot-Brittannië en het gevoelige thema racisme. Tegelijk klonk uit kringen van Bengalese Londenaren de klacht dat Brick Lane een eenzijdig beeld schetste van hun gemeenschap. Ook literatuurwetenschapper en feministisch boegbeeld Germaine Greer liet zich in scherpe termen uit over het boek: een karikatuur.

Misschien was het vanwege die kritiek dat Ali zich in haar volgende boeken op totaal andere onderwerpen richtte. In Alentejo Blue (2006) verlegde ze haar werkterrein naar Portugal, In the Kitchen vertelde het verhaal van de Britse chef-kok Gabriel Lightfoot en Untold Story (2011) was gebaseerd op de aanname dat prinses Diana haar eigen dood in scène had gezet om een nieuw leven te beginnen in de VS.

Na 2011 werd het stil rond Ali. Ze leed aan depressies en besloot op te houden met schrijven, ervan overtuigd dat ze het niet (meer) kon. Uit recente interviews blijkt dat ze haar vroegere zelfvertrouwen nog altijd niet terug heeft, maar de afgelopen jaren niettemin de moed heeft gehad weer te gaan schrijven. Het resultaat is haar vijfde roman, Een liefdeshuwelijk (Love Marriage), een boek waarin ze terugkeert naar de thematiek van Brick Lane.

Het centrale gegeven waaromheen deze roman is opgebouwd, is het voorgenomen huwelijk van Yasmin Ghorami en Joe Sangster. Yasmin is een dochter van Bengalese ouders. Haar vader, Shaokat, heeft zich - met dank aan de rijke familie van zijn vrouw - opgewerkt van straatarme dorpsjongen in Bangladesh tot huisarts in Londen en is daar buitengewoon trots op. Het feit dat zijn dochter in zijn voetsporen treedt en als arts werkt in een ziekenhuis, maakt hem zo mogelijk nog trotser.

Ook Joe is arts, maar zijn achtergrond - wit, upper middle class - is totaal anders. Hij is de zoon van de even befaamde als gevreesde feministische schrijver Harriet Sangster. Zij heeft het familiekapitaal geërfd en woont samen met haar zoon in de deftige wijk Primrose Hill. Joes vader, fotograaf Neil, woont ergens in de buurt van de Schotse grens.

Ali valt in haar boek op een aangename manier met de deur in huis. We staan aan de vooravond van de eerste ontmoeting tussen haar ouders en Joes moeder, in haar fraaie georgiaanse woning. Haar ouders, maar vooral Yasmin zelf, zijn nerveus. Yasmins moeder, Anisah, heeft als huisvrouw nooit echt Britse vrienden of collega's gehad en heeft daardoor nog altijd een beperkte kennis van de Engelse taal en cultuur. Yasmin maakt zich zorgen dat haar moeder domme dingen zal zeggen en dat haar trotse vader door de mand zal vallen ('Baba sprak correct Engels. Overdreven correct. Daardoor klonk hij als een buitenlander.').

Tegelijk is ze nerveus over Harriet, die haar fanatieke opvattingen over van alles en nog wat niet onder stoelen of banken steekt. Ooit is er een beruchte foto van haar gemaakt, waarop ze naakt op haar rug ligt, de benen wijd en het hoofd opgeheven, en uitdagend in de camera kijkt. 'Een feministische foto.' Ook is er zojuist een boek van haar verschenen waarin ze mannen over hun penis interviewt.

Vanaf de eerste zin bereidt Ali de lezer voor op de aanstaande confrontatie. 'Bij de familie Ghorami werd nooit over seks gepraat. (...) Toen Yasmin voor het eerst ongesteld werd, had haar moeder haar een pak Kotex Maxi-maandverband gegeven en gefluisterd dat ze de Koran niet mocht aanraken. Dat was verwarrend, want Yasmin raakte de Koran hoe dan ook niet aan, behalve op aandringen van haar moeder.'

In een reeks korte hoofdstukken werkt Ali naar de ontmoeting toe, die anders verloopt dan de voortekenen suggereerden. En zo wordt er een reeks verwikkelingen in gang gezet waarin de verrassingen elkaar opvolgen, maar vooral ook de persoonlijkheden van Yasmin, Joe, Shaokat, Anisah en Harriet worden ontrafeld. Persoonlijkheden die complexer, zoekender en getroebleerder zijn dan het zich aanvankelijk liet aanzien.

Ali vertelt haar roman vanuit een reeks van perspectieven en via een groot aantal verhaallijnen. Van beide zou je kunnen zeggen: misschien iets te veel. Maar haar karakterschetsen zijn sterk. Net als in Brick Lane spelen spot en ironie een rol van betekenis. Het formidabele personage Harriet, zo liberaal, zo ruimdenkend, zo politiek correct, zo zelfverzekerd, zo imposant, maar ook zo hypocriet, schurkt soms - en vermoedelijk bewust - tegen het karikaturale aan. Hier lijkt negentien jaar na dato nog een openstaande rekening te worden vereffend. Met de literatuur als winnaar.

Een liefdeshuwelijk is een lichtvoetige, regelmatig humoristische studie van personages die niet blijken wie ze dachten te zijn, of voorgaven te zijn. Die combinatie van lichtvoetigheid en ernst werkt uitstekend. Het klassieke adagium 'write what you know' mag in de loop der jaren terecht met regelmaat onderuit zijn gehaald, op elke pagina van deze roman voel je dat de schrijver zich op bekend terrein weet en daar zelfvertrouwen aan ontleent. Liefdeshuwelijk is geen terug naar af, maar een welkom thuis.

****

Uit het Engels vertaald door Nadia Ramer. De Geus; 544 pagina's; € 23,50.