René Magritte : catalogue raisonné
David Sylvester
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Mercatorfonds, 1992 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 700 MAGRITTE |
31/12/2009
Na meer dan twintig jaar onderzoek publiceerde de Britse kunstcriticus en tentoonstellingsmaker David Sylvester (1924-2001) in 1992 een grote monografie over Magritte, die al een tiental jaren niet meer verkrijgbaar is. In de stroom van Magritteboeken die dit jaar verschijnen, mocht een heruitgave van dit standaardwerk niet ontbreken. In een uitgebreide inleiding brengt Michel Draguet een hommage aan persoon en werk van de eigenzinnige estheet David Sylvester, die een grote vertrouwdheid met de kunstgeschiedenis paarde aan het vermogen bijna lichamelijk intens op de kracht van kunst te reageren. Spontaan lag zijn voorkeur veeleer bij kunstenaars als Moore, Miró, Giacometti en Bacon. Verwijzend naar Proust, zou hij later schrijven "Net als Swann heb ik me jarenlang ingelaten met iemand die niet mijn type was." Dat hij zich zo grondig in het werk van Magritte heeft verdiept, kwam door een opdracht van het Amerikaanse verzamelaarsechtpaar Jean en Dominique de Menil, dat een van de beste Magrittecollecties ter wereld had bijeengebracht. Zij gaven Sylvester de opdracht met enkele medewerkers de vijfdelige beredeneerde catalogus (1992-1993) samen te stellen, waarvoor hij ook heel wat biografisch en contextueel onderzoek verrichtte.
Als klap op de vuurpijl schreef hij deze essayistische monografie, waarin hij leven en werk van de kunstenaar op diepgaande wijze heeft verweven. De eerste van de in totaal 44 hoofdstukken gaan over de tragische gebeurtenis in het leven van de jonge Magritte: de zelfmoord door verdrinking van zijn moeder in de Samber toen René 13 was. Toen ze werd gevonden, had haar nachtjapon haar gezicht verhuld en haar lichaam ontbloot. Sylvester koppelt hier onmiddellijk de talrijke voorstellingen van liggende figuren, naakte onderlichamen en verborgen gezichten in Magrittes oeuvre aan, en verruimt dit thema tot een algemene obsessie met het verborgene. Toch is hij niet de man van 1:1-verklaringen tussen leven en werk en geeft hij aan de interne ontwikkeling van dat laatste de voorrang. Op elke bladzijde merk je hoe grondig het onderzoek is dat aan zijn bevindingen en interpretaties is voorafgegaan. Hoewel hij, anders dan bv. Suzi Gablik die voor haar monografie maandenlang bij de Magrittes logeerde, de kunstenaar niet persoonlijk heeft gekend, is hij de eerste geweest die systematisch de vrienden en kennissen heeft ondervraagd. Naast die getuigenissen maakt hij gebruik van brieven, geschriften en lezingen van Magritte en van overvloedig vergelijkend onderzoek van het werk, soms zelfs met röntgen. Om de nu al uit de kluiten gewassen monografie niet te overladen, wordt slechts summier naar de bronnen verwezen. Wie er het fijne van wil weten, moet terecht in de beredeneerde catalogus, die slechts in weinig bibliotheken te vinden is en antiquarisch een vermogen kost.
De chronologisch opgebouwde synthese van leven en werk, als een waaier uitgespreid over verschillende facetten, kent in diepgang haar gelijke niet. Het knappe is dat de auteur zowel de kunst verstaat van het inzoomen op details als het panoramisch overzien van grote ontwikkelingslijnen en verbanden. Zo wijst hij op de verwantschap tussen het vroege en het latere werk. "Ook in de vroege werken was er een 'systematisch onderzoek', en zijn vroege verlangen de wereld 'een schokkende poëtische betekenis door een heel natuurlijke wisselwerking' te geven, kwam overeen met het latere verlangen een verwantschap te vinden die 'absoluut voorbestemd' was. [...] De beste kunst van Magritte was altijd uitermate logisch." Ook elders wijst hij telkens weer op dat doordachte karakter van het werk, dat vaak verkeerd wordt begrepen. "Magrittes kunst gaat niet over het fantastische, maar over tegenstrijdigheid en absurditeit. Ze is even streng als de logica, ze ontkent de feiten maar niet de rede. De methode is niet die van de vrije associatie, maar van de redenering. Aangezien een deur bestaat om erdoorheen te kunnen lopen, schilderde Magritte een deur die eruitziet alsof iemand erdoorheen heeft gelopen terwijl ze gesloten was." Sylvester brengt delen van het werk onder in fijne categorieën, zoals de verschillende soorten collages en woordschilderijen. Hij beschrijft niet alleen de feitelijke ontwikkeling van vriendschappen, groepsvorming, ruzies en conflicten met de Parijse surrealisten, met galeriehouders, opdrachtgevers en verzamelaars, maar duidt ook subtiel de onderliggende spanningen en motieven. Geen aspect van Magrittes werkwijze en keuze van motieven blijft onbelicht. Zo behandelt het hoofdstuk 'De laatste hand' uitgaand van een tiental doorgestreepte titels op de achterkant van het schilderij 'La clef de verre' waarom Magritte de ene titel voor een andere verwierp en waarom het een bij uitstek gezamenlijke onderneming was om de geschikte titel te vinden.
Uiteraard heeft het Magritte-onderzoek sommige beweringen intussen weerlegd of aangevuld. Zo deed Magritte wél mee aan het surrealistische spelletje van de cadavres exquis, wordt het belang van een oeuvre gebaseerd op de herhaling van een idee door Sylvester onderschat, en krijgen de filosofen Chaïm Perelman en Alphonse De Waelhens, met wie Magritte later omgang had, te weinig aandacht in verhouding tot de dichters uit de vroegere jaren. Het boek bevat 650 illustraties. Alleen al de (tweetalige) lijst van werken van Magritte waarnaar wordt verwezen beslaat meer dan dertig bladzijden. Jammer is wel dat sommige werken vrij klein worden gereproduceerd. De niet helemaal vlekkeloze vertaling is voor deze heruitgave niet herzien, waardoor het boek nog een vorige spelling hanteert ('publikatie') en een oud bedrag in BEF in 'huidige' BEF wordt omgerekend. Die kleine aanmerkingen doen echter geen afbreuk aan het feit dat deze complexe en rijke monografie het standaardwerk over Magritte blijft. Het geeft nog steeds talrijke impulsen voor het bekijken en bestuderen van diens leven en werk. [Erik de Smedt]
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.