Fabels

Aisopos (Aesopus, ca. 620-560 v.C.) was als fabeldichter zo bekend, dat er ook Griekse fabels van voor en na zijn tijd met zijn naam verbonden zijn. Fabels zijn korte verhalen, of in sommige gevallen beschrijvingen, met meestal een moralistisch-belerende inslag. Ze gaan wel eens over mensen, maar meestal over als mens voorgestelde dieren, en verder ook over (antropomorfe) goden, planten en zaken (zoals de lichaamsdelen). Sommige tonen aan dat men zijn plaats of situatie moet kunnen aanvaarden, dat men bv. niet met sterkeren moet wedijveren of dat hybris gestraft wordt. Dikwijls haalt de zwakke het toch op de sterkere door zijn verstand te gebruiken, of (uitzonderlijk) de tegenstander te vervloeken. Ze illustreren zowel dat 'wie goed doet goed ontmoet' als 'stank voor dank'. Etiologische fabels geven een verklaring van een aspect van de werkelijkheid, bv. waarom men bij de anderen vooral de gebreken opmerkt, of waarom bij schandknapen automatisch het schaamtegevoel verdwijnt. Fabels zijn vaak verwant met mythen, spreekwoorden, raadsels, of moppen. Ze eindigen met een zedenles, die meestal later toegevoegd is, en in sommige gevallen maar weinig met de inhoud te maken heeft.

Van de ongeveer 500 Aisopische fabels heeft Hein van Dolen er bijna 200 vertaald. Het is een goede, vlotte en directe vertaling, die de zinsbouw van de brontekst niet slaafs volgt. Aan de zedenles heeft hij in cursief een of meer vergelijkbare "stoplappen of gemeenplaatsen" uit het Nederlandse taaleigen toegevoegd. Hij geeft geen verklarende noten, en die zijn eigenlijk niet nodig: inhoudelijk zijn de tekstjes duidelijk, de goden hoeven meestal geen verklaring, en in het geval van Ploutos is in de titel aangegeven dat het om de god van de rijkdom gaat. De uitgave bevat ook 32 kleurrijke afbeeldingen uit een 15e-eeuws manuscript. Het woord vooraf (van de vertaler) en het nawoord (van Gert-Jan van Dijk) geven interessante informatie over de auteur, het genre, de nawerking, met ook een becommentarieerde bibliografie. Wel zou het praktischer geweest zijn als die twee teksten (zonder tussentitels) tot een geheel verwerkt waren. [Jef Ector]