Op stap met dinosauriërs : een natuurhistorisch verhaal

Dinosauriërs hebben altijd al tot de verbeelding gesproken, maar in de jaren '90 ontpopten deze vaak angstaanjagende mastodonten zich tot een ware rage. 'Jurassic Parc' van Stephen Spielberg was een absoluut hoogtepunt voor al wie tuc was op dino's en special effects, maar de wetenschappelijke waarde ervan was bedroevend. Het werd wachten op 'Walking with dinosaurs' -- een prachtige BBC-serie die tot tweemaal toe door de VRT werd uitgezonden - voor een genuanceerd en wetenschappelijk verantwoord beeld van de dinosauriër in al zijn glorie en verscheidenheid werd opgehangen voor klein en groot. Producer Tim Haines is de auteur van Op stap met dinosauriërs : een natuurhistorisch verhaal, gebaseerd op de televisieserie. Na een inleiding -- waarin de evolutie van wereld, dier, plant en de dinosauriërsdynastie ter sprake komt, wordt verteld hoe 'Nieuw bloed' -- steeds groter wordende dinosauriërs -- met ingang van 220 miljoen jaar geleden de heerschappij van de massaal uitstervende reptielen overnamen. Wat begon met dieren als de Coelophysis en de Plateosaurus, groeide 155 miljoen jaar terug uit tot 'De tijd der titanen': enorme plantenetende sauropoden als de Diplodocus en de Brachiosauris, die tientallen tonnen gewicht vertegenwoordigden. De vleesetende dino's waren in vergelijking veel kleiner, maar de Allosaurus (3 ton) zou er niet voor terugschrikken om (verzwakte) sauropoden aan te vallen. Onder het wateroppervlak (155 miljoen jaar geleden) heerste de Liopleurodon, een gigantisch zeereptiel (tot 150 ton) dat een vijf meter lange Ophtalmosaurus als een tussendoortje kon verorberen. 127 miljoen jaar terug nam de Ornithocheirus (12 meter vleugelspanning) bezit van het luchtruim, terwijl beneden kudden Iguanodons (herbivoren) af te rekenen kregen met groepen vleesetende Utahraptors. Op een bepaald ogenblik (106 miljoen jaar geleden) was er zelf sprake van pooldinosauriërs als de Leaellynasaura en de Muttaburrasaurus. Maar het meest tot de verbeelding spreekt een van de laatste leden van de dynastie, de Tyrannosaurus, een toppredator die in één hap waarschijnlijk zo'n 70 kilo vlees en beenderen kon wegwerken. Waarschijnlijk was het een inslaande komeet die de klok stilzette voor de dinosauriërs en mettertijd de zoogdieren weer in de schijnwerpers plaatste. Opmerkelijk is hoe in dit prachtige boek hele levenscyclussen voorgesteld worden van dieren die we enkel van fossielen kennen. In de stijl van de betere natuurdocumentaires worden deze versteende resten terug tot leven gebracht. Vanzelfsprekend kroop heel wat verbeelding in deze reconstructies, maar het gebeurde met een stevige wetenschappelijke basis. In tussenstukjes worden bovendien achtergronden aangebracht die de evolutie op aarde en het onderzoek naar fossielen nader belichten. Ook door recente Chinese vondsten bevestigde bevindingen als zouden vogels afstammen van dinosauriërs, komen hier aan bod. De prachtige kleurenillustraties geven extra waarde aan het boek. [Kris van Zeghbroeck]