Broers : roman

In een half verhalende, half dagboekachtige structuur blikt Rudolf Verburg terug op de Nederlandse kunstscene in de jaren '80 en '90. Zijn leven is bepaald door een dubbel verlies: zijn vader is in duistere omstandigheden vermoord, zijn oudere broer, een schilder, naar wie hij erg opkeek, is uitgeweken naar New York. In zijn jonge jaren voelt hij zich het zwakke broertje, droomt van een carrière als sologitarist, dweept met Joy Division, speelt onhandig een rol in een pornofilm, moddert waar wat aan. Zijn schuchterheid en zijn gevoel van buitenstaander zullen hem ook in de jaren '80 niet verlaten, wanneer hij als journalist betrokken raakt bij de cynische wereld van de kraakkunstenaars. Het boek is gedeeltelijk een sleutelroman, geïnspireerd door de kunstenaar Rob Scholte, op wie in 1994 een aanslag werd gepleegd. Verburg probeert vergeefs de waarheid over de moord op zijn vader te achterhalen en door te dringen in de machinaties van het kunsttijdschrift 'Arbeit', dat niet terugdeinst voor wrede performances. Wanneer een vriendin in de naweeën ervan zelfmoord pleegt, trekt hij naar Parijs en kan hij voor het eerst genieten van het leven.

Misschien zullen lezers makkelijk in dit labyrint van nauwelijks bekende feiten, geruchten en toespelingen op Nederlandse personen en toestanden verdwalen. Dat stuurloze gevoel lijkt trouwens door de schrijver bedoeld: dit is geen naar opheldering toe werkend detectiveverhaal. Het fascinerende van deze roman is dat hij ondanks de onfrisse en verwarrende praktijken die erin worden beschreven een luchtige en relativerende toon hanteert. De schrijver (die ooit middenin dit milieu zat) kijkt als het ware afwisselend door een vergrootglas en door een omgekeerde verrekijker. Het zorgt voor afstand tegenover de zwarte megalomanie van toen, voor een lucide doorprikken van een wereld waarin drugs, seks, geweld en de zucht naar macht de bovenhand hebben genomen. Hij wordt op hilarische wijze geconfronteerd met Hollandse Hema-kneuterigheid en met beschrijvingen van en beschouwingen over kunst die de hoofdfiguur wél iets te zeggen heeft, zoals de nietsontziende schilderijen van Lucian Freud, waarin de mens in zijn schamelheid wordt blootgelegd. Broers is niet zozeer een rauw en hard boek, zoals de flaptekst beweert, als wel een stilistisch uiterst intelligente roman waarin de schijnbare verliezer het cynisme het nakijken geeft. [Erik de Smedt]