Brood en spelen

Brood en spelen is het derde en voorlaatste deel van Bart Chabots biografie van Herman Brood. Op het achterplat van het boek heeft Martin Bril lovende woorden voor de eerdere delen ervan en in 'NRC Handelsblad' schreef Joost Zwagerman dat "de literaire kwaliteiten van Chabots reeks over Herman brood [...] totnogtoe onderbelicht gebleven" zijn. Volgens mensen als Zwagerman, die op pathologische wijze in elk schrijfsel een monument van Literatuur zien, is Brood en spelen dus blijkbaar een literaire biografie. Rustig, Joost, easy.

Brood en spelen beschrijft integraal (669 bladzijden!) de theatershow die Herman Brood, Jules Deelder en Bart Chabot in een schier eindeloze reeks Nederlandse en Vlaamse schouwburgen op het podium brachten tussen 1998 en 2000. De show werd zo goed als volledig geïmproviseerd. Dat moest ook wel, gezien Broods gezondheidstoestand. "...improvisatie is de enige redding voor mensen-zonder-geheugen", zegt hij zelf. Avond na avond zit het drietal tegen elkaar aan te lullen. Goeie grappen gevolgd door melige onzin, geleuter afgewisseld met een dansje, er wordt gescholden op elkaar, op de recensenten en op het publiek. Als een ontwenningskuur Brood incontinent maakt, begint hij op het podium met zijn (gevulde) luiers te spelen. Het Nederlandse publiek kon er geen genoeg van krijgen en vergaf zijn bejaarde rebel alles. (Maar welk excuus vonden ze dan voor Jules Deelders "inbreng"?)

Aangezien er zowel op als achter de scène een flink stuk afgeleuterd werd, heeft Chabot zowel de shows als de strubbelingen eromheen beschreven. Zo goed als elke show is zo goed als integraal beschreven. Waar je ook het boek openslaat, je komt altijd terecht in een poel van onzin, die soms grappig, maar even vaak hartverscheurend vervelend is. Hilarisch is de scène waarin het drietal een Belgische journalist ei zo na tot waanzin drijven. Herman verklaart plompverloren dat hij het liefst een vrouw met een geschoren vagina heeft: " 'Een babydoos, eigenlijk.' 'Dit,' vult Jules aan, 'met het oog op de Belgische kijkers.' Ik zie de cameraploeg verstijven." Het begint Jules Deelder enigszins op de zenuwen te werken: " 'Kolere! Zeg Bart, hou jij een beetje in de peiling wat die Brood zit te neuzelen? [...] Rot op!' Jules staat op en stopt zijn hoofd zo ongeveer in de cameralens. 'Godskolere!!' " Enzovoort.

Maar goed. Een biografie is dit alleszins niet. Een biograaf harkt materiaal bij elkaar en gebruikt dit om een portret van de gebiografeerde te borstelen. Chabot heeft het materiaal -- toegegeven: heel helder -- uitgeschreven en laat het aan de lezer over om zich een beeld te vormen van Herman Brood. Is het literatuur? Chabot schrijft vooral dialogen en dat leest natuurlijk best lekker. Je hebt de hele tijd het gevoel dat je in een magazine aan het bladeren bent: aangenaam, maar je zapt een flink eind weg en geen enkel artikel kan je echt wat schelen. Voor een boek is dat geen compliment. Sorry, Joost. [Mark Cloostermans]