Hitler : leven en dood van een dictator

Het zal in het begin van de jaren '60 zijn geweest dat ik de vuistdikke pocket The rise and fall of the Third Reich van William Shirer las en ik kan nu nog navoelen hoe verbijsterd ik was over de onstuitbare wijze waarop het Nationaal Socialisme wortel wist te schieten in de Duitse samenleving en over de grenzeloze adoratie voor Hitler als redder, held en Führer. Bij het lezen van Hitler bemerkte ik opnieuw die fascinatie en verbijstering: hoe kon één man dit alles teweegbrengen, wat was het geheim van zijn charisma?

De schrijver van het boek, James Cross Giblin, vraagt zich in het inleidende hoofdstuk dan ook terecht af: "Wat voor man kon zulke afgrijselijke plannen bedenken en uitvoeren? Hoe kon hij steun krijgen voor zijn moorddadige ondernemingen? En waarom was er niemand die hem probeerde tegen te houden voordat het bijna te laat was? [...] Het zijn de vragen waarmee dit boek zich bezighoudt". In 25 hoofdstukken, ruim geïllustreerd met foto's, schetst de auteur de levensloop van Adolf Hitler, van zijn geboorte in 1889 in het Oostenrijkse Braunau tot zijn zelfmoord op 30 april 1945 in een bunker onder de Rijkskanselarij in Berlijn. De opkomst van zijn partij in de jaren '30 van de vorige eeuw en de onafwendbare ondergang van zijn 'duizendjarig rijk' in de periode '39-'45. Zijn obsessie met communisme en jodendom en zijn plannen voor de 'Endlösing'. De geschiedenis van de persoon Hitler is onlosmakelijk verbonden met ingrijpende politieke en militaire gebeurtenissen en daaraan besteedt het boek dan ook de nodige aandacht. Maar ook kleine, heel persoonlijke zaken als kleding, gezondheid, voeding en dierenliefde vinden een plaats in het verhaal. Het kan niet anders dan dat de omvang van het boek, ruim 150 pagina's, beperkingen met zich meebrengt, dat sommige gebeurtenissen slechts in een terloops zinnetje aan de orde komen. Zo is er maar met mondjesmaat aandacht voor de reacties van de bevolking op het nazi-bewind en zeker in de laatste hoofdstukken, als het tij keert, ervaar ik dat als een gemis. De beschrijving van de oorlogshandelingen krijgt soms een te opsommend karakter. Voor het boek geldt -- maar dat spreekt bijna vanzelf -- dat de lezer een meer dan gewone belangstelling moet hebben voor de geschiedenis van de vorige eeuw, in het bijzonder die van nazi-Duitsland. Het slothoofdstuk gaat o.a. in op het voortleven van Hitlers gedachtegoed in neo-nazistische en anti-semitische bewegingen. Jammer dat de uitgever er niet een korte beschrijving van de situatie in België en Nederland heeft toegevoegd. Een register vergroot de toegankelijkheid van het boek dat niet alleen voor jongeren, maar ook voor volwassenen de moeite waard is. [Herman Kakebeeke]