Memoires van een luipaard

Na zijn even succesvolle als breedvoerige roman Tongkat en het originele sprookjesbordeel Zwellend fruit, heeft Peter Verhelst met Memoires van een luipaard zijn beste werk tot nu toe geschreven.

Het boek wordt voorafgegaan door de titel van de 18e-eeuwse opera van Christoph Willibald von Gluck 'Orfeo ed Eurydice'. Daarin wordt de mythe van Ovidius over de betoverende, maar onmogelijke liefde tussen het godenkind Orpheus en de bosnimf Eurydice muzikaal vertaald. Verhelst tracht diezelfde tragische en absolute liefde in woorden te vatten. Het oorspronkelijke verhaal krijgt in Memoires van een luipaard een Verhelstiaanse verdichting, al zijn er verschillende elementen die opvallend refereren aan Boek X uit Metamorphosen. Zo heeft de rivier in deze novelle een gelijkaardige functie als de Styx, die boven- en onderwereld met elkaar verbindt, lijken planten en bomen betoverd en verliest de hoofdfiguur, zoals Orpheus, tot twee maal toe zijn geliefde.

Maar Verhelst neemt je vooral mee naar zijn eigen gepoëtiseerd universum. Hij kalligrafeert in korte, afgemeten en bijzonder lyrische fragmenten en korte alinea's het leven van een jongen die opgroeit met een verlangen naar het absolute lichaam, de absolute liefde. Wanneer die bliksem inslaat, lijkt onmiddellijk ook het dramatische einde zich in te zetten. Het verlangen en de herinnering zijn immers altijd intenser dan het daadwerkelijke ervaren: "een scherp afgelijnd lichaam dat wegsmelt. Dat ogenblik dat de herinnering het overneemt. En daarna de afwezigheid."

In Memoires van een luipaard wemelt het alweer van Verhelsts bekende obsessies, thema's en motieven, alleen doet hij het deze keer minder opvallend en gebalder. Minder betekent in dit boek meer, of zoals een personage het uitdrukt: "Elk exces is een vorm van ascese." De verwantschap met zijn voorlaatste dichtbundel De boom N, waarin hij -- ook al in een ommuurde tuin -- definitief afscheid wou nemen van woorden, zal dan ook niet toevallig zijn.

Naast het feit dat Verhelst een nieuw zinnelijk alfabet heeft gecreëerd voor lichamen en verlangens, besteedt hij in Memoires van een luipaard ook veel aandacht aan het verhaal zelf. De atypische en niet samen te vatten vertelling is ingenieus geconstrueerd en zorgvuldig opgebouwd met tal van vooruitwijzingen en subtiele herhalingen. Bovenaan elke bladzijde staat bovendien een extra tekstregel, die samen gelezen de vernuftige verbindingstekst vormt tussen het eind en het begin van de novelle. Op die manier vormt het boek een perfecte cirkel, de eeuwige herhaling.

Deze novelle werkt als een sensitief en uiterst beeldrijk precisiebombardement; het is een boek dat je moet voelen. Ook letterlijk: de omslagkaft is vervaardigd van een zwarte, geaderde, bijna levende huidachtige materie, die terecht veelbelovend doet uitkijken naar de omarmde pagina's. [Jan Bettens]