Party tijdens de blitz : de Engelse jaren

Veertig jaar van zijn leven bracht Elias Canetti (1905-1994) door in Engeland. In zijn nalatenschap werden diverse fragmenten voor een boek met herinneringen aan die tijd teruggevonden. Ze zijn niet helemaal af, soms bleek een woord in het stenoschrift onleesbaar, bovendien bevatten ze herhalingen en overlappingen. Voortgaand op het succes van de meesterlijke driedelige autobiografie heeft men besloten die herinneringen zo te publiceren. De lezer mag echter niet de diepgang, de hechte compositie, de gebeitelde zinnen en de epifanieën van bv. De behouden tong verwachten. Dit zijn veeleer memoires in de droge zin van het woord: een portrettengalerij van wie hij -- vooral tijdens de Tweede Wereldoorlog -- in Londen en op het platteland waarnaar hij was gevlucht heeft leren kennen. Dat levert aardige karakterschetsen op van mensen als de filosoof Bertrand Russell, de dichters Katleen Raine en Dylan Thomas, de kunsthistoricus Herbert Read, mede-emigrant en schilder Oskar Kokoschka, de conservatieve politicus Enoch Powell, de sinoloog Arthur Wailey en de etnoloog Franz Steiner. Het apodictische oordeel waar Canetti soms toe neigde, speelt hem parten bij de portrettering van T.S. Eliot (die hij nauwelijks heeft gekend) en Iris Murdoch, met wie hij jarenlang een relatie had. Hier wordt de vooringenomenheid vernietigend. Het is verbazend dat een wijze man zo verblind haatdragend kon zijn. Het grootste manco van deze herinneringen is het gebrek aan bindtekst en de overdreven selectiviteit. Canetti rept haast met geen woord over zijn vrouw Veza, over de precaire levensomstandigheden tijdens de oorlog en zijn eigen ontwikkeling in die tijd, en laat weinig los over het werk aan zijn antropologische studie. Slechts indirect, in de observatie van het partygedrag van de Engelsen ('nietaanrakingsfeesten') en de hoogmoed van de Engelse upper class en in de belangstelling voor excentrieke figuren, herken je de schrijver van Massa en macht en De oorgetuige. Een werk in de marge dus, enkel interessant voor wie een vollediger beeld wil krijgen van de schrijver of voor wie nieuwsgierig is naar de Engelse adel en intelligentsia, gezien door de ogen van een buitenstaander. [Erik de Smedt]