Art nouveau, art deco & modernisme

Deze stevige, royaal geïllustreerde uitgave bundelt twee boeken uit de prestigieuze reeks 'Architectuur in België', en biedt daarmee een overzicht van de architecturale vernieuwingen in België tussen 1880 en 1940. In het eerste boek ligt de klemtoon op de creativiteit van de art-nouveau-architecten, en is er een perfect evenwicht tussen architectuur en interieur. Jos Vandenbreeden belicht eerst de architecturale principes van Victor Horta, en gaat daarna in op bouwmaterialen en constructietechnieken van de art nouveau, waarbij hij telkens een aantal architecten naar voren haalt en hun kwaliteiten roemt. De getoonde panden komen vooral uit Brussel. Aan het eind overloopt Vandenbreeden nog vlug de Cogels-Osywijk (Antwerpen) en panden in Gent, Luik en andere steden. In het deel over interieur laat Françoise Aubry architecten, ontwerpers, tentoonstellingen en vier indrukwekkende woningen de revue passeren.
In het tweede boek wordt meer aandacht besteed aan de context en principes van art deco en modernisme, en is er minder ruimte voor het interieur omdat er zoveel aandacht gaat naar de diversiteit van de interbellumarchitectuur. Vandenbreeden over de art deco en France Vanlaethem over het modernisme schetsen de evolutie van de twee bouwstijlen (voor zover je van homogene stijlen kunt spreken) en ruimen daarbij veel plaats in voor het felle architectuurdebat, dat toen fel beleden werd. Het boek eindigt met de modernistische urbane planning en utopieën.
Het was een logische beslissing om deze drie architecturale bewegingen in een uitgave te overzien, en het boek slaagt erin de interessante evolutie ? met de continuïteit (bv. het openwerken van de ruimte) en de contrasten (bv. de vereenvoudiging en functionalisering) ?tussen deze stijlen weer te geven. Het gevolg van de samenvoeging is wel enige overlapping waar het de overgang van art nouveau naar art deco betreft. Overigens was er ook al overlapping in de originele boeken, omdat daarin telkens twee auteurs de hoofdstukken schreven, vaak over dezelfde onderwerpen, gebouwen en architecten. Voor deze uitgave werd de lay-out gewijzigd en een deel van het fotomateriaal geactualiseerd. Naast de vele en goed geannoteerde foto's komen er ook historische documenten en plattegronden. Omdat de tekst ouder is, heeft men wel niet voldoende nota kunnen nemen van de vele recente restauratieprojecten. Het nawoord van Jos Vandenbreeden, waarin hij de gebrekkige aandacht voor het modernistische erfgoed aanklaagt, is wel gesneuveld in deze uitgave, omdat die aandacht er intussen wel gekomen is. Dit boek heeft daar misschien wel toe bijgedragen, want de gedetailleerde en overtuigende duiding van de modernistische bouwstijl is een van de sterkste punten ervan. [Chris Bulcaen]