Als de liefde voorbij is
Jan Drost
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
De Bezige Bij, 2011 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 415.3 DROS |
31/12/2011
Als liefde en romantiek en hun onderlinge vijandigheid mij niet persoonlijk aangingen, zou het denken en schrijven hierover voor mij een puur theoretische exercitie zijn, een bespreking van iets wat mij verder niet aangaat.’ Jan Drost verschuilt zich niet. Hij denkt, schrijft, vertelt, en laat daarin het verlangen en de liefde zelf werken.
Het romantisch misverstand: anders denken over de liefde is in de eerste plaats een boek dat ons wil bevrijden van de ‘verkeerde denkwijze’ van de romantiek, die ‘misverstanden de wereld in helpt die de vermoeiden, angstigen en teleurgestelden als ideaal in de oren klinken.’ Zo is er het wijdverbreide denkbeeld dat liefde een versmelting van twee wezens zou zijn, een eenheid dus. Drost kaart dit eenheidsideaal aan en duidt deze romantiek als een ‘vermoeide afwijzing van het leven’, met de paranoïde filosofie van Jean-Jacques Rousseau als voorbeeld. ‘De naar eenheid smachtende romanticus wil niets liever dan dwars door ons heen kijken.’ De romanticus wil een transparante ander. Hij wil alleen de eigen vrijheid en toont zich op een jaloerse wijze bang voor de vrijheid van de ander.
Hiertegenover betoogt Drost met Levinas dat we in de liefde minstens met z’n tweeën zijn. Daarom kunnen we beter naar de liefde kijken als een tweeheid, en meteen ook erkennen dat de ander in die verhouding in laatste instantie een volstrekte ander is, d.w.z. onbevattelijk en ongrijpbaar. Alleen dan kan het verlangen spelen, vanuit dat tekort aan weten. Levinas typeert de liefdesrelatie als een relatie ‘met wie zich voor altijd onttrekt’. Dit is precies het verreikende van de liefde. Het niet volledig kunnen kennen van de ander betekent immers allerminst ‘dat wij het kennismaken dan maar moeten opgeven en erin berusten dat wij, als wij al aan een relatie beginnen, als volmaakte vreemden langs elkaar heen zullen leven. Het gaat er juist om in te zien dat wij een leven lang kunnen blijven doorgaan met kennismaken, en wel omdat liefde de onkenbare andersheid van de ander niet opheft.’
Aan de hand van kruimeltjes uit de filosofie van Plato, Schopenhauer, Nietzsche, Levinas en het oeuvre van schrijvers als Stendhal, Amos Oz en Rutger Kopland, belicht de auteur verschillende thema’s zoals macht, jaloezie, trouw… Wat doen we als we toevallig betrokken raken in een liefdesrelatie als in een auto-ongeluk, zoals Orhan Pamuk het beschreef toen hij het Passa Porta Festival 2011 afsloot? ‘Like a trafic accident… We try to survive it… That’s how I see love.’ How to survive it? Vreemdgaan? Profiteren van de kansen die zich aandienen? Onze partner iets vertellen? Werkt onze zogenaamde vaste relatie als een moeilijk te verkroppen inperking van de vrijheid? Kunnen we ons trouwens zelf wel verantwoordelijk beschouwen voor het accident en zijn lotgevallen? En, als we de ander uiteindelijk toch niet volledig kunnen bereiken in zijn of haar alteriteit, waarom zouden we dan nog spreken over onze verborgen passies waar we zelf amper vat op hebben?
Drost stelt fundamentele vragen. In onze tijd met zijn door de nieuwe media opgedreven ‘Go for it! Make sure you got it!’-cultuur, zijn er almaar meer relaties die schipbreuk lijden aan deze hedonistische imperatief. In dat opzicht is het boek van Drost – samen met de erg boeiende en verhelderende bestseller Liefde in tijden van eenzaamheid van Paul Verhaeghe – zeker een aanrader. Het romantisch misverstand richt zich niet tot de cynici, maar tot degenen die nog geloven dat in het spreken en luisteren meer vrijheid en openheid verscholen ligt dan in de geslotenheid van de romantiek of van het genot. ‘Het voordeel van een gesprek is dat wij er zelf bij zijn’, schrijft Drost in een van die hem typerende eenvoudige zinnen.
Het boek is inderdaad toegankelijk en herkenbaar, en roept op een eenvoudige, maar authentieke wijze, zonder drammerigheid, op tot een zekere verantwoordelijkheid. Jan Drost is er namelijk van overtuigd dat onze manier van denken over de liefde ook ons handelen en vermogen tot liefhebben kan verbeteren. Hij ontkracht de idee dat je over de liefde niet moet nadenken en ze alleen moet voelen. Denken en voelen hangen immers heel nauw samen. Summa: ‘Openstaan is heel moeilijk, maar we zijn er niettemin toe in staat. […] Uiteindelijk, dankzij en ondanks al onze inspanningen en welwillendheid, is liefde een toegift. Het is aan ons of wij goede of slechte ontvangers zijn. Maar helemaal zeker weten we het nooit.’ [Erik Mertens]
Dr. D.G. van der Steen
Dit boek is te zien als een tegenhanger van het boek 'Liefde' (2010)* van Mark Mieras. Beide boeken ontmaskeren ons denken over liefde. Volgens Mieras maakt niet ik, maar mijn brein de dienst uit, volgens Drost is de cultuur veelal de baas. Bij Mieras zou het daarbij om feiten gaan, daar is niets aan te doen; maar bij Drost gaat het om meningen, om misverstanden, en dan kan een denker je helpen om dat denken beter te doen. Centraal in het boek van Drost staat dan ook een misverstand: het misverstand van de Romantische Liefde, die donderslag bij heldere hemel, waarna het leven nog lang is en gelukkig. En aan dat misverstand wil hij iets doen. Aan de hand van denkers als Schopenhauer en Nietzsche, Rousseau en Stendhal, onderzoekt Drost de rol van seks en macht, van inbeelding en projectie. Levinas en Finkielkraut, Kopland en Kundera en vele anderen uit de wereld van filosofie en film, van leven en literatuur, verfijnen en verhelderen vervolgens het beeld. Het resultaat is soms wat breedsprakig, maar altijd boeiend: volop stof om over na te denken en vooral meer over te lezen.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.