Boontje's reservaat

‘Reservaat zit vol reacties op actuele gebeurtenissen, betogen, zelfgesprekken, protesten, vloeken, commentaren. Het is een uiting van mijn tegendraadse liefde voor het leven,’ zo heeft Louis Paul Boon zelf gezegd over Boontje’s reservaat. Het boek, oorspronkelijk nooit als boek bedoeld, werd opnieuw uitgegeven als het elfde deel van Boons ‘Verzameld werk’ en biedt een fascinerend perspectief op de leefwereld van een van onze boeiendste schrijvers.
Boontje’s reservaat is een bundeling van de vijf ‘reservaten’ die Boon uitbracht tussen 1954 en 1957. De reservaten waren eenmanstijdschriften, verzamelingen teksten die zowel qua genre als onderwerpskeuze zowat alle registers bespeelden die vanuit een enkele pen te bespelen vallen. Samengebracht bieden de stukken een opvallend veelzijdige, maar toch coherente kroniek van een tijdsgewricht, beschreven door de ogen van een dwarsdenker die humor, cynisme en maatschappijkritiek op onnavolgbare wijze samenbrengt.
Het levert een caleidoscopisch beeld op van het universum waarin Boon vertoefde. Reportages over Brussel en Engeland, odes aan vrouwen als Carmen Miranda en Kim Novak, bespiegelingen over de moderne romankunst: hoe divers Boons onderwerpen ook zijn, de schalkse en toch bozige koppigheid waarmee hij kritiek levert en misstanden aanklaagt, is nooit vervelend en altijd inspirerend. Humor en woede wisselen elkaar in hoog tempo af: hier is een onvermoeibare Boon aan het woord, die onophoudelijk observaties op je loslaat. Observaties van een naoorlogse wereld: een wereld in continue verandering, een wereld waarin de oorlog volgens diezelfde Boon alleen maar voortduurt, onderhuids weliswaar, maar daarom niet minder verwoestend. Overduidelijk en onvergetelijk schetst hij deze letterlijk voortdurende oorlog wanneer hij beschrijft hoe hij met vrienden staat te wachten aan een grenspost bij de boot naar Engeland: ‘de Duitsers stappen het af en de barelen blijven staan, en achter de barelen komen kleine Belgen om uw pas af te stempelen.’
De motor achter de stukken in al deze reservaten is een bijzondere wisselwerking, die in heel Boons oeuvre aanwezig is. Het is de wisselwerking tussen universele thema’s en hun uitwerking op het leven van alledag. Boon beschikte over een bovenmatig vermogen om die twee dingen aan elkaar te koppelen, om er onophoudelijk tussen te schakelen, en om daar zinnen uit te persen die helder, komisch en toch ook vol verbeelding een sociale kritiek neerzetten. ‘En boven hem woont iets dat ge zoudt kunnen verwarren met wat verslenst witloof, maar dat eigenlijk een stokoud vrouwtje is dat van haar pensioen leeft… neen, dat van haar pensioen sterft — en dat nooit meer uit de achterbouw komt, en daar leeft gelijk een bleke pier in de aarde van een bloempot.’ Dat is zo’n zin: groots ten aanzien van kleinmenselijkheid, met een beeldspraak die even onvergetelijk als herkenbaar is. Wie hiervan houdt, zal Boontje’s reservaat verslinden.
[Tom Rummens]