Het Midden-Oosten : the times they are a-changin'

Deze bundeling van veertien opstellen, waarvan er elf gaan over landen en drie een meer algemeen kader bieden of een deelaspect behandelen, gaat niet over het Midden-Oosten, maar over de Arabische lente, zoals de ongelukkig gekozen ondertitel suggereert. Het Midden-Oosten is hier ook heel ruim opgevat, het gaat van Marokko tot Bahrein. Maar landen als Saoedi-Arabië, Qatar, Turkije, Algerije en Koeweit krijgen geen hoofdstuk. De cover toont een foto van een knappe, zelfbewuste Arabische vrouw die het V-teken maakt, maar de aandacht voor vrouwen en hun acties, hun eisen en hun problemen blijkt gering.
Het Midden-Oosten is gemaakt in samenwerking met de Middle East and North Africa Research Group binnen de vakgroep Conflict- en Ontwikkelingsstudies van de Universiteit Gent. De meeste auteurs zijn verbonden aan die vakgroep en/of die onderzoeksgroep. Vreemd is dat juist de bijdrage van professor emeritus Rudy Doom over Libië teleurstelt: hij heeft het veel te uitgebreid over het dubieuze principe van humanitaire interventie, dat hij zowaar probeert te verdedigen, maar de voor dit boek relevante vragen komen daardoor te kort: hoe heeft de NAVO haar VN-mandaat overschreden en waarom heeft zij dat gedaan? Waarom zo’n dure oorlog om Khadafi te elimineren en zijn staatsbestel te verwoesten?
De bijdragen in Het Midden-Oosten hebben geen gemeenschappelijke methodologie, en zijn uiteenlopend van aanpak. Bijvoorbeeld de korte beschouwing over Bahrein. Roel Meijer vertrekt van een theoretisch kader, namelijk de Social Movement Theory. Die beschrijft de levenscyclus van een sociale beweging en definieert de verschillende fasen van haar bestaan. Ze lijkt heel goed toepasselijk op Bahrein, en Meijer levert aan de hand daarvan een mooie analyse van de verschillende actoren in het conflict. Terwijl er overal elders in Het Midden-Oosten ruim aandacht is voor de voorgeschiedenis van de Arabische lente, en met name voor de syndicale strijd die eraan voorafging en die er vaak ook mee samenliep, heeft Meijer over dat laatste niets te melden. Ook vrouwen spelen in zijn relaas geen rol, terwijl zij juist te maken hebben met de kern van zijn onderwerp: het sektarisme.
Al bij al is dit boek heel nuttig: het brengt ondanks irriterende schoonheidsfoutjes en nogal wat lacunes toch een interessant en goed leesbaar overzicht van de Arabische lente, dat in zijn geheel bekeken een behoorlijk niveau haalt, en dat vaak uitstekend is. Misschien is het beste compliment voor de auteurs de wens dat er gauw een vervolg zou komen, met daarin hoofdstukken over Algerije, Koeweit, de Verenigde Arabische Emiraten, Qatar, Saoedi-Arabië, Oman, Iran en Turkije. En met een synthetisch hoofdstuk over het IMF en de Wereldbank, en het neoliberalisme, dat in Het Midden-Oosten wordt aangewezen als een hoofdoorzaak van de ellende waar de Arabische lente is uit voortgekomen. Ik bestel ook meteen hoofdstukken over de Europese Midden-Oostenpolitiek, en de Amerikaanse. Want die laatste is en blijft het kader van de Arabische lente(s).
 
(Dit is een abstract van een artikel van Eric Hulsens. De volledige tekst is verschenen in De Leeswolf 3, 2013.)
[Eric Hulsens]