Woord! : de taal van nederhop

Vivien Waszink is taalkundige op het Instituut voor Nederlandse Lexicologie. Ze is een rabiate hiphopfanaat. En ze is een ploeterende deeltijdse huismoeder met een opgeschoten tienerdochter, die cupcakes bakt. Verwarring troef op de achterflap van Woord!, een boek over de Nederhop, waarin Waszink haar beide passies combineert: taal én hiphop. Dat is nochtans niet zo verrassend. Door de afwezigheid van melodie, harmonie, ritmes en refreinen, ligt de focus bij hiphop bij uitstek op taal. Waszink toont hier overtuigend aan dat Nederhop (ofwel Nederlandstalige hiphop) een bruisend bad is vol taalinnovatie, -experiment en -creativiteit.
Woord! gaat over meer dan taal in de Nederlandse hiphop alleen. Waszink kadert haar betoog in de geschiedenis van de Amerikaanse hiphop, zoomt dan in op de Nederhop en komt zo in het derde en vierde deel bij de taal in die Nederhop terecht. Dat betekent dat de leek een spoedcursus hiphop krijgt. Handig is dan om Spotify of Grooveshark bij de hand te hebben om je lectuur van de passende soundtrack te voorzien. En aangezien Nederlandse hiphoptaal zo veel ontleent uit het Engels, is kennis van de Amerikaanse hiphop onontbeerlijk.
Omdat hiphop vooral drijft op een sobere, repetitieve beat met vaak minimale aankleding en geen melodische of harmonische component, staan de tekst en meer bepaald de performance daarvan bij hiphop centraal. Hiphop staat of valt dus met de kwaliteit van de gebrachte teksten. En dat valt in de Nederhop verrassend goed mee. Nee, hiphoptaal is geen poëzie, maar woordkunstenarij, en Waszink bewijst dat dit helemaal niet negatief is. Integendeel zelfs, spelen met woorden innoveert de taal in plaats van dat ze haar bezoedelt, zoals mopperende taalpuristen te pas en te onpas beweren.
Als lexicoloog weet Waszink natuurlijk waarover zij praat. Dit is niet het zoveelste boek van een hiphopfanaat die fanatiek het muziekgenre van zijn voorkeur wil gaan verdedigen, maar een werkstuk waarin de auteur een haast encyclopedische kennis tentoonspreidt van ongeveer alle hiphopsongs die ooit in het Nederlands zijn opgenomen. Meer zelfs: niet alleen kent ze alle songs, ze citeert bovendien te pas en te onpas uit het tekstmateriaal én — hier steekt natuurlijk de taalwetenschapper de kop op — fileert die teksten, benoemt en becommentarieert de taalmechanismen en stijlfiguren waarvan de Nederhoppers — misschien ook onbewust — gebruik van maken.
Waszink overtuigt door haar enthousiasme én door haar quasi wetenschappelijke tekstexegese. Ze laat zich niet verleiden tot een uitputtend overzicht van elke Nederlandstalige hiphopper of crew, maar toont wel aan dat de Nederhopgeschiedenis ruimer reikt dan de Osdorp Posse, en dat Nederhop anno 2014 meer is dan De Jeugd van Tegenwoordig. Dat haar boek vooral in de tweede helft meer een blogstructuur aanneemt en veeleer een verzameling losse stukjes is dan een zorgvuldig opgebouwd exposé stoort daarbij niet eens. Meer zelfs, het maakt het boek laagdrempelig, aanstekelijk en swingend. Iets wat je overigens ook kan zeggen van de Nederhop zelf.
[Wouter Bulckaert]