In de prehistorie

In deze twee deeltjes uit de reeks 'Toen leefden kinderen zo' komt de lezer terecht in de prehistorie en bij de prairie-indianen van Noord-Amerika. In het boek over de prehistorie volgt de auteur een jaar lang het leven van de Aharu's, een kleine nomadenclan van Cro-Magnonmensen uit Midden-Frankrijk. In het indianenboek staan de Lacota-indianen (de Sioux uit de film) centraal. In beide boeken wordt vooral aandacht besteed aan de geboorte, de jacht als voedselbevoorrading, de wijze mannen in de clan of de stam die contact hebben met het onzichtbare, de initiatieriten voor meisjes en jongens, de verbondenheid met de natuur, de manier van overleven in een vrij onvriendelijk klimaat, de strijd met andere clans en stammen, en natuurlijk ook de dood en de begrafenisriten. Dat gebeurt in zes korte hoofdstukken die gedeeltelijk beschrijvend zijn maar daarnaast ook vertellen hoe sommige leden van de stam leven: de wat dikke kleine steenhouwer die geen jager is maar wel de tekens van het leven begrijpt en als wijze man aanzien heeft verworven, de medicijnman bij de indianen, de man die het vuur onderhoudt, de stoere jongen die later het opperhoofd Sitting Bull zou worden... Bij elk hoofdstuk over het leven in het algemeen in de beschreven groep hoort ook een kortere tekst die uitsluitend over de kinderen gaat, over het meisje dat leren kleding leert versieren met parels en borduurwerk, over de gevoelens van een jongen bij het graf van de oude jager die hem alles geleerd heeft wat hij wist over deze wereld, over de jongen die ingewijd wordt in de geheimen en de technieken van de jacht, over het opgroeien van de indianenkleuter Gele Schoen... De tekst, vertaald door Karel Verleyen, is geschreven vanuit de optiek van de mensen over wie hij handelt. Daarbij worden al te moderne woorden of begrippen vermeden. Zo worden de dieren in het boek over de prehistorie 'de andere mensen' genoemd, zoals de Arahu's dat ook deden. Sterven heet bij hen 'zijn adem verliezen' en over de grootte van de clan vertelt het boek: "Ze waren nog met evenveel als de vingers van twee handen, plus nog een vinger en nog één en nog één". Uitdovend vuur is vuur dat de ogen sluit en als het sneeuwt, verliest de buik van de hemel zijn veren. De mensen uit de prehistorie en de prairie-indianen worden in deze boeken niet beschreven als cultuurloze wilden. Het boek toont duidelijk hoe ze in harmonie leven met de natuur, hoe ze elkaar helpen en respecteren, hoe mannen en vrouwen er samen voor zorgen dat zij en de andere leden van de groep overleven, hoe ze niet zinloos dieren doden en dankbaar zijn voor het voedsel dat ze van hen krijgen. Ook het beeld van de wrede indiaanse krijgers wordt hier bijgesteld: oorlog was voor hen vaak veeleer een krachtmeting, een spel bijna om te tonen hoe stoer en moedig ze wel waren... Het was niet de bedoeling de vijand te doden. Vaak volstond het om te overwinnen hem aan te tikken. Het zijn de blanken die de indianenwereld voorgoed veranderd hebben. De boeken zijn rijk geïllustreerd met foto's, in kleuren en in zwart-wit, (van gebruiksvoorwerpen, sieraden, enz. maar ook van indianen) en tekeningen die het dagelijkse leven van de mensen tonen. Uit de verhalen en beschrijvingen leert de jonge lezer ook een aantal fenomenen -- en hun namen -- uit de prehistorische Ahura- en de indianencultuur, zoals de vredespijp, het bilboquet, de pemmikan, de hanbleceya (het oproepen van visioenen).

De boeken lezen aangenaam. Ze leren de lezer niet alleen allerlei over oude, vreemde culturen maar ze zetten hem ook wel aan het denken over zijn eigen beschaving, bv. naar aanleiding van de beschrijving van de grote belangstelling van de beschreven groepen voor het onzichtbare, voor de dingen van de geest. Wie leest dat "je in de indiaanse maatschappij rijk was als je kon geven. Op die manier werden de rijkdommen telkens herverdeeld.", komt wellicht tot het besef dat het er bij ons flink wat harder toegaat, wat de tegenstelling tussen arm en rijk betreft. Deze twee boeken doen de lezer zeker uitkijken naar de volgende delen uit de reeks. [Herman De Graef]