De brokken van de Sovjet Unie

De serie 'Flitslicht' onderzoekt brandhaarden in de wereld, regionale conflicten met diepe historische wortels, die generaties blijven sudderen en op wereldvlak ernstige gevolgen kunnen hebben. Na de Balkan en het Israëlisch-Palestijns gebied belicht Simon Adams nu "de brokken van de Sovjet-Unie", acht nieuwe onafhankelijke landen die in 1991, bij het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, op het wereldtoneel verschenen: drie landen ten westen van de Kaspische Zee (Armenië, Azerbeidjan en Georgië), en de vijf Centraal-Aziatische landen (Turkmenistan, Oezbekistan, Afghanistan, Kazachstan, Tadsjikistan en Kirgizië).

In achttien hoofdstukjes (twee pagina's naast elkaar) beschrijft hij kort het verre verleden, (vanaf de zesde eeuw v. Chr), de recentere geschiedenis sinds de Russische revolutie en de hedendaagse situatie van die landen. Daarna krijgt de lezer nog een verklarende woordenlijst en een register. Bij elk hoofdstukje horen een paar foto's, een kadertekstje over een belangrijke figuur of gebeurtenis (Alexander II, de Armeense volkenmoord, de verspreiding van het communisme, Michail Gorbatsjov, milieuschade...), een kort overzicht van belangrijke gebeurtenissen en bij de landen enige 'feiten op een rij' (informatie over hoofdstad, inwonertal, bevolking, talen en religies). De historische rol van Mongolië, Perzië, Turkije, Rusland en Groot-Brittannië wordt kort belicht maar de nadruk ligt op de gebeurtenissen van de laatste twintig jaar, niet alleen in de acht voormalige Sovjetlanden maar ook in het aangrenzende Afghanistan (met de Taliban en de militaire tussenkomst van de VS), Iran, Turkije en Rusland. Daarbij krijgt ook de Tsjetseense vrijheidsstrijd aandacht: de tot de Russische Federatie behorende republiek Tsjetsenië grenst immers aan Georgië en sluit cultureel en ideologisch dicht aan bij de onafhankelijke republieken. Het boek helpt de lezer vast de krantenkoppen en nieuwsitems te begrijpen (o.m. op 10 juni 2005 het bericht over de eerste democratische verkiezingen in Kirgizië) en laat hem het geografisch, historisch en religieus verband tussen al die landen zien, waardoor inzicht in de gebeurtenissen daar iets eenvoudiger wordt. Adams toont ook het belang van de situatie in die landen voor ons: niet alleen omdat daar de grootste olie- en gasvoorraden ter wereld liggen maar ook doordat de opkomst van het islamitische fundamentalisme in het Midden-Oosten er een zeer gevaarlijk en onstabiel deel van de wereld van gemaakt heeft. Hij wijst ook op de rol die grote westerse landen daarbij spelen: n de tijd van het 'Grote Spel' (1807 tot 1907) rukte Rusland in die landen op om een dam op te werpen tegen de Britten die hun gezag over India steeds verder uitbreidden. Vandaag spelen Rusland, China, Europa en vooral de VS hoog spel om de enorme minerale voorraden in die landen. Adams kiest geen partij: hij vermeldt zowel Poetins meedogenloos optreden tegen de Tsjetsenen, in zijn ogen allen terroristen, als de VS-politiek, die alleen uit is op de energievoorraden, of de wreedheid, het dictatoriale regime en de verkiezingsfraude in bijv. Kirgizië of Oezbekistan. Hij vernoemt onomwonden de Turkse genocide op bijna twee miljoen Armeniërs, maar ook Stalins moordende volkerenverplaatsing naar Centraal-Azië of Siberië, of president voor het leven Turkmembashi (van Turkmenistan) zijn megalomane streken.

Soms ontbreekt wat nadere informatie: de vermelding "soennitisch en sji'itisch ismaïllitisch islamtisch" ter aanduiding van de religie in Tadzjikistan zegt de meeste lezers niet veel. Alles bij elkaar toch een interessant en overzichtelijk objectief informatief boek voor geïnteresseerde lezers, ook volwassenen. Die leren er o.m. ook uit dat Armenië het eerste land ter wereld was dat het christendom als officiële godsdienst aannam (in de derde eeuw, dat Napoleon in 1807 de Russische tsaar voorstelde samen India binnen te vallen om de Britse macht te verzwakken of dat de collectieve landbouwbedrijven in de Sovjet-Unie onstellend veel schade aan het milieu veroorzaakt hebben.

[Herman De Graef]