Geschreven leven : inleiding tot het jodendom

Nadat hij eerder al de geschiedenis van het Joodse volk in een boek behandelde (Herleefde tijd, 2004), brengt Klaas Smelik nu een gedetailleerde studie over het jodendom als godsdienst. Eerst bespreekt hij verschillende aspecten van de joodse religie, waarna in een tweede deel de praktijk van het jodendom aandacht krijgt. 
Jodendom is de aanduiding van een religie, maar ook het verzamelbegrip voor zeer verschillende manieren waarop Joden, ook los van de godsdienst, hun identiteit beleven. In de oudheid waren er al diverse stromingen, zoals Farizeeën, Schriftgeleerden, Sadduceeën, Zeloten. In de voorbije eeuwen ontstond er onder invloed van de verlichting een 'reformjodendom', en in de twintigste eeuw ontstonden drie verschillende moderne stromingen in de Verenigde Staten. De verscheidenheid is bijzonder groot: er zijn Joden die het bestaansrecht van de staat Israël resoluut afwijzen, omdat ze willen wachten tot de Messias hen naar hun land terugbrengt, en er is een humanistisch jodendom dat wel gebruikmaakt van de synagogen, maar het bestaan van God ontkent (en niet tot het orthodoxe jodendom gerekend wordt). Het is merkwaardig dat een religie zo uiteenlopende stromingen in zich kan verenigen, zonder uiteen te vallen. Verder schetst de auteur in het eerste deel uitvoerig waarom juist het Joodse volk uitverkoren werd, hoe in het oude Israël het monotheïsme langzaam aan vorm kreeg, welke eigenschappen aan God toegeschreven werden, hoe de verwachting van de verrijzenis ontstond. Ook heeft hij veel aandacht voor onder meer de Tora, de tempel van Jeruzalem, de Messiasgedachte. In het even grondige, maar meer beschrijvende tweede deel weidt hij uit over de sabbat, de talrijke feesten en gebruiken, en de levensloop en het dagelijkse leven van de Joden. De diversiteit van het jodendom beïnvloedt natuurlijk ook de religieuze beleving.
Smelik heeft zowat alle facetten van het jodendom behandeld, met de nodige aandacht voor historische evolutie en allerlei varianten. Sommige elementen brengt hij meermaals ter sprake. Hij vindt het merkwaardig dat een zo oude godsdienst, die zo vaak met vervolging te maken had, zo levenskrachtig blijft en steeds nieuwe antwoorden op nieuwe situaties geeft. Ondanks de Holocaust (die sommigen tegen de achtergrond van vroegere rampen proberen te begrijpen), blijkt het jodendom een tamelijk vrolijke godsdienst te zijn, met vooral veel gelegenheden om te feesten. De auteur heeft heel wat passages, zoals de consequenties en de praktische problemen bij het nauwgezet opvolgen van de vele voorschriften, vermakelijk en mild ironisch gepresenteerd. Toch lijkt hij (apologetisch) verontwaardigd over de hedendaagse kritiek op de besnijdenis en op rituele slachtingen. Tussendoor zorgt hij met een korte kadertekst voor wat afleiding. Af en toe (maar vrij uitzonderlijk) wijst hij op de situatie van de Joden in België of Nederland. De lectuur wordt enigszins bemoeilijkt door het veelvuldige gebruik van Hebreeuwse (en Jiddisje) termen, die enkel bij hun eerste voorkomen vertaald of verklaard worden, en daarna kunnen of moeten worden opgezocht in de woordenlijst (met een 350-tal woorden). Daarbij zijn er nog een beknopte bibliografieën een uitvoerige index.    [Jef Ector]