Geschiedenis van antiquariaat en bibliofilie in België 1830-2012

Geschreven vanuit een Nederlands perspectief, start Piet J. Buijnsters Geschiedenis van antiquariaat en bibliofilie in België 1830-2012 met een geopolitieke duiding en de belangrijkste data in het staatsvormingsproces van de Zuidelijke Nederlanden van Oostenrijks erfland tot autonoom Belgisch koninkrijk. Daarbij heeft hij alle aandacht voor de stichtingsdata van belangrijke bibliotheekfondsen en dito literatoren en verzamelaars zoals Karel van Hulthem of Ferdinand Snellaert. Na deze inleiding die ook oog heeft voor het verscheiden aantal boekenverzamelaars in de lange negentiende eeuw, start de auteur bij de voorvaderen van de Belgische bibliofilie in het laatste kwart van de achttiende eeuw. De intellectuele bloei in die periode en het feit dat veel publicaties die in de Republiek en in Frankrijk verboden waren in de Zuidelijke Nederlanden gedrukt werden, maakte dat er voor boekenliefhebbers een ruim aanbod voorhanden was. De confiscatie van abdijbibliotheken na 1796 maakte dat er een enorme toevloed aan interessante boeken op de markt kwam, die voor weinig geld te koop waren. Vele van de verzamelaars die in de overgangsperiode 1795-1830 actief waren hebben nadien hun boekencollectie aan de kersverse Koninklijke Bibliotheek van Brussel geschonken. Hun verzamelwoede of interesse heeft vele handschriften en drukken uit het ancien régime gered.
Een hele batterij bibliofiele verzamelaars passeren de revue. De biografietjes zijn beknopt en to the point met aandacht voor de belangrijkste aanwinsten en waar de collectie na het overlijden van de collectioneur uiteindelijk is terechtgekomen. Naast de verzamelaars komen ook de boekhandelaars aan bod. Zonder hen zou de vorming en de veiling van talloze collecties veel moeizamer verlopen zijn. Uiteraard lopen er ook bibliothecarissen en professoren door dat negentiende-eeuwse verzamelaarslandschap. Dat brengt de auteur tot de bespreking van de bibliofiele genootschappen die in een aantal steden actief waren en waar de verschillende spelers elkaar konden ontmoeten. Ontstaan uit een burgerlijk en adellijk milieu waarin Frans de voertaal was, kwamen er in de negentiende eeuw ook aandacht en interesse voor Vlaamse bibliofilie met Jan Frans Willems als een van de toonaangevende boekenliefhebbers. Vanaf het interbellum krijgt de antiquarische boekhandel een steeds grotere inbreng, een specialisatie binnen het boekenvak, in Brussel, Antwerpen en ten slotte de toestand in verschillende steden vandaag met dank aan de Belgische Beroepskamer van Antiquaren. Zelfs de boekendorpen Redu en Damme komen even aan bod. Ondertussen is er ook aandacht voor de verzamelaars die nog tijdens hun leven een publiekswerking in hun bibliotheek hebben ontwikkeld zoals Michel Wittock, Piet van Waeyenberghe of Emmanuel de Bethune. Ook de speciale kunstenaarsedities in beperkte oplage worden even aangehaald. Het geheel sluit af met een kort overzicht van enkele hedendaagse Belgische bibliofielen.
De auteur ziet een belangrijke wijziging in het verzamelbeleid: van de Franse schone letteren naar een veelheid aan andere aspecten zoals recht of cartografie en andere specifiekere verzamelthema’s. Het boek is een belangrijke aanzet voor verder onderzoek naar bibliofielen in België. Het is ook mooi om in te bladeren, want verlucht met talloze afbeeldingen van bibliofielen, catalogi en ex librissen. Een aanwinst voor alle bibliofielen en geïnteresseerden in bibliotheekgeschiedenis, algemene cultuurgeschiedenis en literatuur.
[Harry Van Royen]