De mythe van de goede oorlog : Amerika en de Tweede Wereldoorlog

Dit is een controversieel en zoals de auteur zelf toegeeft, een partijdig boek. Jacques R. Pauwels, docent aan Canadese universiteiten, bekent dat hij zich niet heeft verdiept in documenten en archieven maar, dat hij een persoonlijke "interpretatie" brengt van Amerika en de Tweede Wereldoorlog. Hij haast zich te zeggen dat hij het niet gemunt heeft op het Amerikaanse, vaak edelmoedige volk, maar steekt wel een beschuldigende vinger uit naar corporate America, het Amerika van de grote concerns, de multinationals, de meesters van de financiën en de economie, en -- via enorme bijdragen -- ook van de politiek. Zij zijn de drijvende krachten achter de globalisering en de almacht van het kapitaal, met alle nadelige gevolgen voor de derde wereld, maar ook voor het groeiende miljoenenleger armen en voor de werknemers in de Verenigde Staten en elders. In de Verenigde Staten is de downsizing van de lonen en de toch al beperkte sociale voorzieningen aan de orde van de dag, terwijl de vakbonden verder in het defensief worden gedrongen. En wanneer werd de basis gelegd van die heerschappij? Voor en vooral tijdens de Tweede Wereldoorlog, toen, aldus Pauwels, de Amerikaanse economische en politieke leiders de kans zagen om de crisis van de jaren '30 op te lossen door wapenleveringen aan de geallieerden, maar ook aan Duitsland.
Pauwels' boek is één diatribe op de "yankees" -- in de oude stijl van "yankee go home". Zo verfrissend is zijn kijk niet. Integendeel, dit soort van overkill doet afbreuk aan zijn argumentatie. Overigens glijdt Pauwels verdacht achteloos weg over zekere feiten. Zo, bv., dat het grote drama losbarstte in 1914, zonder dat er in de verste verte een Amerikaan te bespeuren was. Toen in Sarajewo de fatale schoten vielen, werd de trekker overgehaald door een Balkan-terrorist, aangemoedigd door de geheime dienst van het Russische tsarenrijk. De Europese grote mogendheden voltrokken hun eigen ondergang en de Amerikanen namen gewoon de gelegenheid te baat. In de jaren '20 vestigden zich grote Amerikaanse ondernemingen, zoals Ford en General Motors (Opel) in Duitsland en andere Europese landen, o.m. België. Pauwels wijst er op dat die fabrieken bleven draaien nadat Hitler de macht had gegrepen en dat Amerikaanse firma's destijds graag handel dreven met nazi-Duitsland.
Pauwels uit echter nog zwaarder beschuldigingen tegen Ford, General Motors, Standard Oil en ITT. Nu was Henry Ford een notoir antisemiet en bewonderaar van Hitler, niettemin lijkt het onvoorstelbaar dat Ford en de andere voornoemde corporations -- zowaar met oogluikende instemming van Washington -- zich zouden verlaagd hebben tot een monsterachtig landverraad. Zij zouden -- aldus Pauwels -- ook tijdens de oorlog wetens en willens winstgevende betrekkingen met nazi-Duitsland hebben onderhouden bij het bouwen van vrachtauto's, tanks en jachtvliegtuigen en het aanmaken van een speciale vliegtuigbrandstof.
Niet alleen Amerikanen moeten het ontgelden. De Britse oorlogspremier Winston Churchill -- via zijn moeder trouwens een halve Amerikaan -- ligt zelfs het zwaarst onder vuur. Churchill was een cynicus en een grenzeloze hypocriet, zo weet Pauwels. Churchill beval in augustus 1942 de tot mislukking gedoemde "proeflanding" van Canadese troepen nabij Dieppe, uitsluitend om Stalin wijs te maken dat de tijd voor een Brits-Amerikaanse landing in Frankrijk nog niet rijp was. Churchill zou ook het bombardement van Dresden (13-14 februari 1945) hebben bevolen, om Stalin te intimideren. Dan krijgt Stalin, die Hitler de oorlog niet verklaarde en zich door diens aanval liet verrassen, vanwege Pauwels een mildere behandeling. Stalin was de kwaadste niet, hij was "redelijk" tegenover de bondgenoten, wou aanvankelijk de democratie invoeren in Oost-Europa enz. Pauwels gaat voorbij aan de terreur en de moorden die Stalins bewind kenmerkten en die hem samen met Hitler in de running brengen voor de titel van grootste massamoordenaar van de 20ste eeuw. Globaal beschouwd zit Pauwels wel op de goede golflengte met zijn aanklacht tegen de wereldwijde, asociale, belastingontwijkende en milieuvernietigende handelwijze van het op steeds grotere winsten jagende corporate America. De multinationals kennen maar één doel: winst en ze onttrekken zich zoveel mogelijk aan controle. Dat is in een notendop het probleem. De grote corporaties, Amerikaanse en andere, plegen roofbouw en buiten de zwakkeren uit. Zij zullen echter de tegenstellingen en fouten van hun systeem niet blijvend kunnen ontlopen, zo houdt Jacques Pauwels zijn lezers terecht voor. [Robert Schoeters]