Vienna
Eva Menasse
Eva Menasse (Auteur), Annemarie Vlaming (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij Atlas Contact, 2023 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : MENA |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij Atlas Contact, 2023 |
VOLWASSENEN : ROMANS : MENA |
Lotte Jensen
te/ep/10 s
'In Dunkelblum hebben de muren ogen, de bloemen in de tuinen hebben ogen, ze draaien hun kopjes alle kanten uit om maar niets te missen, en het gras registreert met zijn snorharen elke stap die wordt gezet.' Met deze prachtzin opent de roman Dunkelblum zwijgt van de Oostenrijkse schrijfster Eva Menasse (1970). In het prototypische stadje Dunkelblum weten de oorspronkelijke inwoners alles van elkaar, maar zwijgen is de norm. Ze praten liever niet over de gruwelen die daar tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben plaatsgevonden.
In haar fascinerende roman legt Menasse de ambivalente omgang van Oostenrijk met het oorlogsverleden bloot. Het land werd als eerste, op 13 maart 1938, geannexeerd door nazi-Duitsland. De Anschluss gebeurde zonder bloedvergieten en met instemming van de meesten. Na de val van Hitler probeerden velen hun straatje schoon te vegen door zich als slachtoffer of vervolgde van het nazisysteem voor te stellen. Oude nazi's pakten de draad van hun leven weer op en daarmee begon ook het 'bulderende zwijgen'.
Dunkelblum zwijgt is gebaseerd op een waargebeurde geschiedenis. Vlak voor het einde van de Tweede Wereldoorlog werden in Rechnitz, gelegen op de grens tussen Oostenrijk en Hongarije, enkele honderden Joden vermoord. Die waren daar tewerkgesteld om de Süd-Ostwall te bouwen, een verdedigingsmuur die het oprukkende Rode Leger moest tegenhouden. De huiveringwekkende daad werd gepleegd door lokale nazileiders, die in het plaatselijke kasteel feest aan het vieren waren.Behalve deze moordpartij heeft het fictieve Dunkelblum nog meer smetten op zijn blazoen. Het wist in 1938 het buurdorp Stoßimhimmel te verslaan door als eerste 'judenfrei' te zijn. Op last van de Gestapo hebben 87 Joden minus de Joodse arts het dorp moeten verlaten. Ook na de oorlog vinden nog enkele moorden plaats die onopgehelderd blijven.
Dat beladen verleden wordt op allerlei manieren opgegraven. De roman speelt zich af in de nazomer van 1989, enkele maanden nadat het IJzeren Gordijn tussen Hongarije en Oostenrijk is geopend. Een vreemde reiziger arriveert in Dunkelblum om de geheimen uit zijn verleden te ontrafelen. Een groep Weense studenten is bezig om de Joodse begraafplaats in Dunkelblum op te knappen en stuit daarbij op een skelet. En Rehberg, eigenaar van een reisbureau, is bezig de stadskroniek te herschrijven en heeft plannen om een heemkundig museum op te richten. Intussen groeit de groep Oost-Duitse vluchtelingen aan de grens met Hongarije. De Dunkelblumers staan aanvankelijk wantrouwend tegenover deze groep, maar vangen hen ruimhartig op als ze ontdekken dat de Duitse ambassade alle kosten dekt en ze er wat extra's aan kunnen verdienen.
In 1989, 44 jaar na de moord op de Hongaarse Joden, verandert Dunkelblum van een 'hardleers nazi- en moordenaarsnest' in een vluchtelingenoord. Daar zit geen hoger plan achter, maar iedereen handelt 'in de stroom en adem van de geschiedenis'. Op de achtergrond speelt een conflict over waterbeheer: een deel van de inwoners wil aangesloten worden bij het waterschap, terwijl boer Faludi de strijd voor het behoud van zelfstandigheid aanvoert. 'Dunkelblums water voor Dunkelblum!' is zijn strijdkreet. Opportunisme en eigenbelang vieren opnieuw hoogtij.
Eva Menasse schreef een ongekend knap werk waar het vorm en schrijfstijl betreft. Ze volgt geen chronologische lijn, maar ontvouwt stukje bij beetje de plattegrond van Dunkelblum en zijn inwoners: van de kruidenier tot de arts, van de burgemeester tot de heimelijk homoseksuele eigenaar van het reisbureau, van de secretaris van de gemeenteraad tot de alwetende barvrouw. De informatie over hun achtergrond en belevenissen is door het boek heen gestrooid. Het is alsof je steeds opnieuw vanuit een ander ruimtelijk en temporeel perspectief naar Dunkelblum kijkt.
In een interview in Het Parool omschreef Menasse haar boek als 'een driedimensionale ruimte waar je je in begeeft en waarin alles met elkaar is verweven'. Het vergt de nodige inspanning van de lezer: deze moet haast wel pen en papier ernaast houden, een plattegrond tekenen, om te begrijpen hoe alles met alles samenhangt. Maar wie doorzet, wordt rijkelijk beloond: de driedimensionale vorm maakt dat je bij het dichtslaan van het boek direct opnieuw wil beginnen om nieuwe draden te ontdekken.
Ook het taalgebruik - goed overgezet in het Nederlands door Annemarie Vlaming - is bijzonder fraai: Menasse produceert de ene na de andere rake zin over de onbetrouwbaarheid van geschiedschrijving en de veelvuldige verschijningsvormen van het kwaad. Ze maakt gebruik van aloude stijlmiddelen zoals 'speaking names', waarbij de namen van personages en plaatsen iets vertellen over hun karakter.
Daardoor krijgt de roman iets universeels: Dunkelblum is representatief voor andere kleine gemeenschappen en personages als Georg Horka en Alois Ferbenz zijn prototypisch voor de slechteriken van hun tijd. Ze hebben de wreedste misdrijven gepleegd, maar kunnen hun leven gewoon weer voortzetten na de oorlog: Horka laat zich registreren als vervolgde van het nazi-regime en Ferbenz begint na zijn vrijlating een herenmodezaak in Graz. Beiden keren jaren later terug naar Dunkelblum. Intrigerend is de passage waarin Ferbenz zich op de Oostenrijkse televisie ontpopt als iemand die nog altijd met Hitler dweept en antisemitische standpunten huldigt. In de praatprogramma's ruziën de gasten over de vraag of de oude man tegen zichzelf in bescherming had moeten worden genomen.Dunkelblum zwijgt is een tijdloze zedenschets: er is niets unieks aan de wijze waarop de inwoners zich gedragen op de golven van de geschiedenis. Tegelijkertijd rekent Menasse onverbiddelijk af met de wijze waarop Oostenrijk zijn oorlogsverleden verbloemt. Bepaalde zaken zullen altijd onopgehelderd blijven. Zoals Menasse het aan het slot van het boek treffend formuleert, als een variant op de openingszin: 'De kopjes van de bloemen draaien weliswaar vlijtig alle kanten op en de muren spitsen hun grijze, afbrokkelende oren, maar ze nemen alleen in zich op, ze laten niets meer los.'
*****
Uit het Duits vertaald door Annemarie Vlaming. Atlas Contact; 528 pagina's; € 24,99.
Bookarang
Een duistere roman over het provinciestadje Dunkelblum in Oostenrijk. Een misdaad uit het verleden verbindt de oudere bewoners van het stadje met elkaar, terwijl ze er allen over zwijgen. In de nazomer van het jaar 1989 worden de bewoners geconfronteerd met hun verleden door een geheimzinnige bezoeker, een opgegraven skelet en de verdwijning van een jonge vrouw. Het verhaal speelt zich af tegen de achtergrond van het einde van de DDR, met in de nabijheid van het dorp de Hongaarse grens waar DDR-vluchtelingen wachten op hereniging. 'Dunkelblum zwijgt' is in prettige, soms talige stijl geschreven. Voor liefhebbers van plot-driven literaire verhalen.Eva Menasse (Wenen, 1970) is een bekende Oostenrijks-Duitse schrijver en journalist. Ze debuteerde in 2005 met de familieroman ‘Vienna’. Haar werk werd in meer dan vijftien landen uitgegeven en won meerdere literaire prijzen, zoals de Austrian book prize, de Corine Literature Prize en de Friedrich-Hölderlin-Preis. Voor 'Dunkelblum zwijgt' ontving ze in 2021 de Bruno-Kreisky-Preis für das politische Buch.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.