Treurzang voor Julia : roman
Susan Taubes
Susan Taubes (Auteur), Nele Ysebaert (Vertaler), Janneke Van der Meulen (Vertaler), Oscar Van Gelderen (Nawoord)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij Oevers, 2022 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : TAUB |
Oscar Van Gelderen
i /un/18 j
Ontdekken en herontdekken. Het debuut en het vergeten boek. Aan de basis staan van een nieuw talent, de nieuwe stem. Dat is voor een uitgever het hoogst haalbare, naast het herontdekken, het truffelzoeken, het speuren naar vergeten, over het hoofd geziene, ten onrechte genegeerde, hun tijd ver vooruit zijnde boeken. Het mausoleum van de literatuur - De Slegte, The Strand - is tegelijk de plek waar je als uitgever schitterende boeken kunt vinden waar je nog nooit van had gehoord, klaar om te worden afgestoft en opnieuw de wereld in te worden gekatapulteerd.
Dát is de ultieme kick: het uitgeven van een boek dat wellicht leidt tot wereldwijde herontdekking, puur op basis van een inhoudelijk oordeel, smaak, intuïtie, durf en visie. Zonder commerciële argumenten: vraag vanuit de markt, trendy onderwerp, 'autobiografische haakjes', talkshow-fähigkeit, looks van de auteur.
Ik heb altijd een grote liefde gehad voor cultboeken en vergeten meesterwerken: de bekendste boeken die ik in het genre uitgaf waren Een samenzwering van idioten van John Kennedy Toole en Stoner van John Williams. Vergeten boeken in het zonlicht plaatsen: ik voelde me de schutspatroon van de afgewezenen.
Ik ben sinds december 2020 geen uitgever meer. Het herontdekken is nu aan anderen, maar toch snuffel ik door. Want het is een verslaving, die truffels zoeken in de muziek, film, kunst en literatuur. Zo kwam Scheiden van Susan Taubes op mijn pad. Verschenen in 1969, herontdekt door Martijn Couwenhoven, uitgever bij Oevers. Het is niet alleen een verbluffende leeservaring maar vooral een emotionele rollercoaster. Met name het eerste deel, waarin Taubes haar eigen overlijden beschrijft en overdenkt. 'Maar het is wel zeker dat ik dood ben. Het staat in de krant.' De dood als fake news, want hoe kan een dode de krant lezen? Bij Taubes lopen droom en realiteit in elkaar over, zoals ook de ik-persoon en de derde persoon in elkaar overlopen, heden en verleden, geesten en realiteiten, overlevenden (van de oorlog) en doden, hersenspinsels en herinneringen, huwelijken en begrafenissen, auteur en hoofdpersoon.
Susan Taubes, geboren in 1928 onder de naam Judit Zsuzsánna Feldmann, verliet Hongarije op 11-jarige leeftijd, samen met haar vader (een psychoanalyticus), op de vlucht voor de nazi's. Ze arriveerden op 14 april 1939 in Amerika, haar overspelige moeder (die met een veel jongere man zou hertrouwen) bleef in Hongarije achter. Haar ouders waren toen al gescheiden, en het woord scheiden kan in haar roman dan ook in alle verschijningsvormen worden opgevat. Taubes was gescheiden van haar moederland Hongarije, van haar jeugd, van haar moeder, van haar traditionele joodse opvoeding en, uiteindelijk, van haar echtgenoot Jacob Taubes, met wie ze twee kinderen kreeg. Ze stierf in 1969 - ze verdronk zichzelf.
Er zit veel leven in Scheiden, topografisch onderzoek naar de ziel van de mens, maar ook veel dood. Wat eveneens in deze roman zit: liefde voor het boek. 'Boeken waren beter dan dromen of het leven. Een boek liep niet abrupt af zoals het leven, niet zoals een droom, met een stuntelige worsteling en een bedrogen gevoel, maar bereidde je stijlvol en doelbewust voor op de laatste punt.' Opmerkelijk: een boek schrijven als houvast voor anderen, terwijl de auteur al weggezonken is in een droom, het leven uit.
Zelden las ik een boek waarin ik me - al lezende - een voorstelling kon maken van dat tweede leven, het leven na de dood, waarover we vaak fantaseren (zullen er mensen op mijn begrafenis komen, hoe leef ik voort, wat zal er met mijn kinderen en partner gebeuren) omdat niemand het ooit heeft kunnen navertellen, hoewel Taubes een poging doet zo concreet mogelijk te zijn. Ze beschrijft haar eigen begrafenis, waar haar echtgenoot, rabbijn en geleerde Jacob Blind - drama queen die hij nu eenmaal is - zoals gewoonlijk, alle aandacht opeist, en een bekende toevoegt: 'Op haar begrafenis ligt ze er in elk geval fatsoenlijk bij.'
Volgens sommigen (onder wie Susan Sontag, een van haar beste vriendinnen) is de vernietigende recensie van Hugh Kenner in 1969 in The New York Times de oorzaak van haar vroegtijdige dood, een beschamend staaltje mansplaining waarin Taubes werd afgeserveerd: 'There's a thin ghost of a novel crying for release, a very old-fashioned novel indeed, of a kind that transcends the with-it cat's cradling of lady novelists.'
De 'zeer ouderwetse' roman waar Kenner naar verwijst, die verstopt zou zitten in Scheiden, is het tweede deel in de roman, een min of meer rechttoe rechtaan verhaal over de joodse achtergrond van Taubes, haar jeugd in Hongarije, en die ook het huwelijk en de scheiding van haar ouders beslaat. Die episode is inderdaad geheel anders van toon dan het veel experimentele, modernistische, sprankelende eerste deel van de roman, waarin Taubes' eigen huwelijk, minnaars, verhuizing naar Parijs en de dood de boventoon voeren. Volgens anderen was Taubes gedoemd om te sterven; ze was al vaak ten prooi gevallen aan neerslachtigheid. 'Nu ik dood ben hecht ik alleen aan waarheid.' Dat is de kernzin in de roman Scheiden, een roman over rouw om het eigen leven.
Want waarom rouwen over anderen, als je ook kunt rouwen om jezelf? Als een ander sterft, rouwen we om de plaats die ze in ons leven innamen, en wij in dat van de ander. De ander die verdween, die we niet meer terug zullen zien, wat ook iets geruststellends heeft, want daardoor kunnen we afscheid nemen en helen. Maar al deze processen (net als woede en ongeloof) hebben in het geval van scheiding geen finaal einde. Degene die ons in de steek liet, of die wij verlieten, leeft door, en wij ook. Daardoor kan de woede, het verdriet en de rouw zich blijven richten op die ander. Die een relatie met een ander aanknoopt (of niet), uit ons leven verdwijnt of vaker niet (door de kinderen bijvoorbeeld), die steeds weer in ons blikveld verschijnt (of niet, als we de ander rigoureus in de ban doen). De rouw blijft levend, daar waar de rouwarbeid om de overledene ook kan sterven, moet sterven, omdat we anders niet door kunnen met leven, dan zou ons eigen leven ook moeten stoppen. De gedachte aan de dode kan ieder moment getriggerd worden: door een geur, een woord, een foto, een stem. Maar er zit een filter tussen; hoe realistisch de gevoelens ook zijn, er blijft de mogelijkheid tot afsluiten, vrede tekenen, acceptatie.
Susan Taubes herinnert ons eraan dat we tijdens ons leven ook mogen sterven, moeten sterven, moeten verliezen, dat júíst voorbij ons eigen leven kijken ons kan verzoenen met het ongewisse. Maar misschien herinnert ze ons er ook aan dat we tijdens ons leven mogen leven, moeten leven. Kunnen we pas na onze dood waarachtig zijn en de waarheid nastreven? Het zou zomaar kunnen. We hoeven niet langer de schone schijn op te houden, we kunnen onze true self uitleven zonder angst om de liefde van de ander te verliezen. We kunnen eerlijker zijn, we mogen alles zeggen en denken, alles doen wat de expressive order ons normaliter doet aanpassen, normeren en conformeren aan de mensen om ons heen. Het is de ultieme keuze van een schrijver die oprecht en eerlijk wil zijn: het perspectief van de dode kiezen. Die heeft niets te verliezen, behalve zijn leven.
Dit is een bewerking van het nawoord dat Oscar van Gelderen (voormalig uitgever bij Lebowski) schreef voor Scheiden van Susan Taubes. Nederlandse vertaling - door Nele Ysebaert - bij uitgeverij Oevers (320 pagina's; € 24,50).
Bookarang
Een roman over identiteit, familie, liefde en relaties. De lezer volgt het verhaal van Sophie Blind, een Joodse Hongaarse vrouw die emigreert naar New York, waar ze in het huwelijk treedt met een man die haar behoefte aan vrijheid respecteert. Ze besluiten elkaar niet seksueel te beperken. Na de Tweede Wereldoorlog verhuist Sophie met haar drie kinderen naar Parijs. Haar echtgenoot zoekt hen daar enkel af en toe op. Sophie reflecteert op haar jeugd in Boedapest als kleindochter van de opperrabbijn en dochter van een atheïstische psychoanalyticus, de scheiding van haar ouders en de verwachtingen van haar moeder, haar eigen mislukte huwelijk en haar drang naar vrijheid. In talige, lichtvoetige stijl geschreven. Geschikt voor een brede tot literaire lezersgroep. Susan Taubes (Boedapest, 1928 - New York, 1969) was schrijver, filosoof en romanschrijver. 'Scheiden' werd oorspronkelijk gepubliceerd in 1969.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.