Dicht bij huis

Na het sluiten van de Goedevrijdagakkoorden (1998) en met een florerende Keltische Tijger aan de zuidgrens leek Noord-Ierland onder een gunstig gesternte de 21ste eeuw binnen te gaan. Na jaren van armoede en sektarisch geweld wenkten nu vrede en toenemende welvaart. De crisis van 2008 deed die economische perspectieven als sneeuw voor de zon verdwijnen en de naweeën van The Troubles bleken hardnekkiger dan gehoopt.

Welkom in de wereld van Dicht bij huis, het debuut van de Noord-Ierse schrijver Michael Magee. Zijn roman speelt in 2013 en verhaalt van een groepje twintigers dat zijn dagen doorbrengt met drinken, coke snuiven en geestdodend werk in uitzichtloze baantjes.

Hoofdpersoon Sean McGuire (22) leek voorbestemd om zich aan deze omstandigheden te onttrekken. Hij is weliswaar opgegroeid in de sociaal zwakke wijk Twinbrook in West-Belfast, maar heeft Engels gestudeerd in Liverpool. Nu is hij terug en zou de wereld voor hem open moeten liggen.

Maar zoals zijn vriend Ryan constateert: 'Jij dacht dat je er nu was, met je bachelor en alles. Maar je bent er niks mee opgeschoten. Je bent nog even ver als wij en waar de fuck is dat?' 'Nergens', zei ik.' Werkloosheid is alomtegenwoordig in Dicht bij huis. Dus is Sean geen leraar Engels, maar werkt hij in de bar van een nachtclub. Totdat hij wordt ontslagen, want zijn levensstijl staat op gespannen voet met een gedisciplineerd arbeidsbestaan.

Sean heeft een stiekeme droom waarover hij niet met zijn vrienden durft te praten. Hij is gek op lezen en wil graag schrijver worden. De enige die van zijn ambities weet, is zijn vriendin Mairéad, die in het geheim zelf ook literaire ambities koestert.

De rode draad in de roman vormt een geweldsincident en de nasleep ervan. In de eerste regel slaat Sean op een huisfeest in één klap en schijnbaar zonder duidelijke aanleiding een leeftijdgenoot buiten westen. Hij wordt veroordeeld tot een taakstraf van 200 uur plus een geldboete van 600 pond.

Verderop komt aan het licht waarmee zijn slachtoffer hem heeft geprovoceerd en waarom Sean zo heftig reageerde. Dan krijgt ook een van de hoofdthema's van het boek vorm. Dicht bij huis is een bildungsroman en tot op zekere hoogte een Vatersuche. Afwezige vaderfiguren zijn bijna een vanzelfsprekendheid in het milieu waarin Sean verkeert. Maar hij heeft een surrogaatvader: zijn oudere (half)broer Anthony.

Anto, zoals zijn vrienden hem noemen, is een krachtige, charismatische figuur die - hoewel hij getrouwd is en een kind heeft - soms dagenlang de hort op gaat, druk bezig zichzelf te slopen met alcohol en drugs. Tegelijkertijd is hij zachtmoedig en beschermend tegenover Sean. Het is knap hoe Magee de liefde voelbaar maakt tussen twee broers die elk op hun eigen manier getroebleerd zijn - Anthony, zo blijkt, nog het meest.

De grote kracht van Dicht bij huis zit hem in de karakterisering, zowel van de personages als van het katholieke milieu in West-Belfast. Naast Sean en Anthony worden ook vrouwelijke personages als Mairéad en Seans moeder overtuigend, driedimensionaal geportretteerd. De laatste is een simpele vrouw die al op haar 17de zwanger raakte, die met haar eerste man een mislukt emigratieavontuur naar de Verenigde Staten beleefde en wier avondmaal steevast bestaat uit gegrilde vissticks. Maar zij heeft ook een kunstzinnige ziel en is een niet onverdienstelijke (door iedereen behalve Sean genegeerde) schilderes.

Hoewel The Troubles in het boek alweer vijftien jaar in het verleden liggen, drukken ze nog altijd een zwaar stempel op de werkelijkheid van alledag. Decennia van traumatiserend geweld, persoonlijk verlies en onverwerkt verdriet verdwijnen niet met het tekenen van een vredesakkoord. Ergens in Dicht bij huis valt de term 'transgenerationeel trauma' en dat is precies waarmee de beschreven gemeenschap te kampen heeft.

Seans vriend Ryan: 'Stap 'n willekeurige kroeg binnen en je ziet ze zitten achter hun pints. Voor zich uit ouwehoeren over wat ze voor hun land hebben gedaan. Geen wonder, met alle shit die ze gezien hebben. Mijn pa is net zo erg. Hartstikke paranoïde.'

Natuurlijk komt ook de rol van de katholieke kerk aan de orde. Bijvoorbeeld als Seans moeder de pastoor vraagt haar huwelijk te ontbinden. Geen probleem, antwoordt deze: '500 pond.' Wanneer moeder verklaart dat geld niet te hebben, stuurt de pastoor haar naar huis met de wijze raad haar man geen aanleiding te geven om haar te slaan. Zo veel stuitende hypocrisie wordt bijna grappig en de (meestal wrange) humor is een van de kwaliteiten die Dicht bij huis zo'n leesbaar boek maken.

Te midden van alle duisternis laat Magee ruimte voor licht. Door relativerende humor, maar ook door het waakvlammetje van de hoop, dat vooral Sean en Mairéad brandend houden. Het verloop van Seans taakstraf mag symbolisch worden opgevat. Hij begint op een koud en winters kerkhof, wordt overgeplaatst naar een (in elk geval droge) kerk en belandt ten slotte - niet slecht gevonden - in een kringloopwinkel.

Uit het Engels vertaald door Henny Corver. Prometheus; 304 pagina's; € 21,90.