De mensengenezer : roman
Koen Peeters
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Uitgeleend
|
De Bezige Bij, 2023 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : PEET |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Net binnen |
De Bezige Bij, 2023 |
VOLWASSENEN : ROMANS : PEET |
Gerwin van der Werf
te/ep/30 s
'Mag dit allemaal wel?' vraagt Koen Peeters zich af in Georges, en even later nog een keer: 'Mag dit zomaar?' Klinkt sympathiek, en een beetje schroom staat een schrijver best, maar wat maakt hem zo onzeker?
Peeters nodigt in deze roman een aantal historische personages uit in zijn (familie)geschiedenis, verzint ontmoetingen die plaats hádden kunnen vinden, en vond een gemene deler die zo losjes is dat je je inderdaad kunt afvragen of het wel werkt, of het wel ergens op sláát: de personen heten Georges, of George of Joris, of - nu ja het moet niet gekker worden - komen uit Georgië... Een beetje vreemd, oké, maar of het mag? Natuurlijk mag dat.
In het eerste van de vier verhalen in Georges treffen we James Joyce aan in Oostende. De toen reeds vermaarde Ierse schrijver ontmoet de postbeambte Georges Vermeire. Joyce was inderdaad in 1926 in Oostende, hij was bezig met de vertalingen van Ulysses, maar gesprekken met een postman zijn niet gedocumenteerd.
Waar het bij Peeters om gaat is: het hád gekund, Peeters trekt lijnen als tussen de sterren in de hemel, ineens is er een verband, ineens is er betekenis.
Samen vechten
Het tweede verhaal gaat over Georges Lemaître, de beroemde priester-wiskundige. In de tijd dat hij bezig was met zijn oerknaltheorie ontmoet hij een jonge vrouw in Leuven, Paula. Hij heeft gesprekken met haar in het park, hij vertelt over zijn werk en is heimelijk verliefd. Paula heeft een baby en is getrouwd met Jef (Georges) Otten. Weer trekt Peeters lijnen, vormt hij een constellatie: de drie Georges zouden elkaar in de loopgraven bij de IJzer ontmoet hebben (ze vochten inderdaad in de Eerste Wereldoorlog). En als klap op de vuurpijl: Paula is de schoonmoeder van Koen Peeters. Zo raakt de geschiedenis van die Georges ineens ook Peeters persoonlijke geschiedenis.
Het duizelt u misschien, maar ook zonder alle connecties die Peeters uit de hoge hoed tovert zijn dit mooie en levendige verhalen, karakterschetsen ook, van mensen met verlangens en dromen.
In het derde deel gooit hij het over een andere boeg: het gaat over zijn goede vriend Joris, een verzamelaar en plakboekenmaker, die hem meeneemt naar Georgië. Een plakboek, dat is deze roman ook, er zijn foto's afgedrukt uit het plakboek dat Peeters zelf samenstelde, 'een allegaartje' noemt hij het, maar zo'n allegaartje zorgt wel voor verbindingen die je anders nooit zou zien. Zo wordt dit een boek dat gaat over verbinding, over hoe het ontmoeten van de ander je leven betekenis geeft, over hoe de geschiedenis gemaakt wordt op iedere plek waar mensen samenkomen. Lange vriendschapsbanden of eenmalige, toevallige ontmoetingen, dat komt er minder op aan.
Het vierde verhaal ten slotte is een zelfstandig te lezen verhaal over de Georgische kunstschilder Niko Pirosmani. Hij raakt bevriend met de man die zal uitgroeien tot de meest beruchte Georgiër aller tijden.
'Kan het zijn dat een naam, een woord alleen al die verbinding maakt?' vraagt Peeters zich af. Een terechte vraag, zeker na dat laatste verhaal, dat zich duizenden kilometers verderop afspeelt. Gelukkig mag de lezer dat zelf bepalen.
Georges is een bijzonder persoonlijk boek geworden, een 'plakboek van georgische ruimte' noemt de schrijver het nogal cryptisch. Dit is typisch Koen Peeters, hij bezingt het onverklaarbare, houdt het mysterie in stand. In dit bedrieglijk losjes ogende boek doet hij dat nog beter dan in zijn eerdere werk.
De Bezige Bij, 288 p., 22,99 euro.
Lodewijk Verduin
ob/kt/28 o
Voor Georges reisde Koen Peeters twee keer naar Tbilisi, de hoofdstad van Georgië, want het land en zijn geschiedenis spelen een rol van betekenis in zijn boek. Zo beziet Peeters in zijn nieuwe roman de jonge tiran-in-wording Jozef Stalin door de ogen van kunstschilder Niko Pirosmani, die echt bestaan heeft, maar van wie onduidelijk is of hij Stalin ooit heeft ontmoet. Een fictieve ontmoeting, dus.
Geen bezwaar, zou je denken, het is immers fictie; kijk maar, er staat 'roman' op het voorplat. De Georgische minister van Cultuur dacht er anders over en probeerde onlangs druk uit te oefenen op het aan haar thuisland gewijde Europalia-festival (dat begin oktober van start is gegaan) om de meermaals geprogrammeerde Peeters te weren. Een oproep waar de organisatie geen gevolg aan gaf.
Het aangedragen argument was de vermeende historische incorrectheid van deze, nogmaals, nadrukkelijk als fictie gepresenteerde interactie tussen twee Georgiërs. Maar het feit dat Peeters' portret van de bloeddorstige dictator bijzonder onflatteus was, zal mogelijk ook aan de politieke verontwaardiging hebben bijgedragen.
Maar Georges is zoveel rijker dan dat. Koen Peeters keert met het boek terug naar de 'De Koningin der Badsteden!', de setting van zijn Kamer in Oostende (2019). Voor die roman dook hij in de biografieën van James Ensor, Léon Spilliaert en Joseph Roth, meer bepaald in de passages verbonden met de badplaats, en nu lijkt het de beurt aan James Joyce. 'De grootste schrijver aller tijden' bezocht Oostende in 1928 en verbleef er een maand; lang genoeg om de stad tot zijn favoriete vakantieoord uit te roepen.
Het was ook daar waar hij de Duitse vertaling van zijn meesterwerk Ulysses (1922) ontving uit de handen van Georges Vermeire, een jonge postbeambte en de naamgever van Peeters' jongste roman. Joyce ging er wel vaker brieven posten en knoopte dan steevast een praatje aan en zo leerden Georges en hij elkaar kennen, zelfs dusdanig goed dat de schrijver en diens zoon afscheid namen door hem een Oostends lied toe te zingen.
Verbonden
Het ligt voor de hand om Georges op basis van het openingshoofdstuk te lezen als een vervolg op het vorige project. Herneming is immers een patroon in het werk van Peeters, die met De minzamen (2021) voortborduurde op De mensengenezer (2017), zijn bekroonde roman over zendelingen en antropologen in Congo. In het geval van Georges blijkt het een schijnbeweging: niet Oostende is hier de verbindende factor, maar 'naamkundige synchroniciteit'. Ofwel: vertakkingen van het Griekse 'Georgos' spelen in elk van de vier verhaallijnen in Georges een sleutelrol en maken van de afzonderlijke delen een geheel.
Na Georges Vermeire lezen we dus over Georges Lemaître, priester-astronoom en voorvader van de bigbangtheorie. En via de illustere student Joris (afgeleid van dezelfde voornaam), die een voorliefde heeft voor Russische schrijvers als Konstantin (let op) Georgiejevitsj Paustovksi, komen we terecht in, jazeker, Georgië.
'Mag dit allemaal wel?', vraagt de verteller zich hardop af. 'Is het toegestaan op deze manier een verhaal te bedenken met de naam Georges?' Hij deed het, en klaarblijkelijk met gusto: 'Moeiteloos monteer ik beelden, zoals een boomkweker jonge boompjes ent.' In de montagekamer, omringd door knipsels en verhaalflarden, zit een naamloze, sterk op Koen Peeters gelijkende schrijver, die een familielid, vriend of bewonderaar van de personages blijkt te zijn en alle fragmenten aan elkaar praat.
Deze specifieke vorm brengt weer een andere 'Georges' in herinnering, namelijk de Duitse schrijver Winfried Georg Sebald (1944-2001), die met naam en toenaam in het boek wordt genoemd. Peeters toonde zich ook in eerdere romans al een navolger van Sebalds essayistische werkwijze, waarin observaties van een beschouwend 'ik' vervloeien met historische bronnen, beeldmateriaal en de getuigenissen van anderen. De emigrés (1992) bestaat eveneens uit vier verbonden novellen, alleen gaat het daarin niet om naamgenoten maar om lotgenoten: Sebalds hoofdpersonen zijn op verschillende manieren slachtoffer van de Jodenvervolging.
Grote geschiedenis
In vergelijking daarmee ogen Peeters' 'georgische composities' aanvankelijk wat frivool, maar ook in Georges is de grote geschiedenis nooit veraf. Zo cirkelen de Vlaamse episodes telkens rond de loopgraven van de Eerste Wereldoorlog, en wordt in de tweede helft het ontstaan van dictaturen ontleed, met dus een karakterstudie van de beruchte Georgiër Jozef Stalin als pregnant eindpunt.
Het grootste verschil tussen leerling en leermeester schuilt in de stijl. Tegenover de peilloze melancholie en meanderende zinnen van Sebald staat de monterheid van Peeters, die zich minder een chroniqueur van het verlorene toont dan een knutselaar die weet wat hij doet. Soms wil hij dat al te graag laten zien, waardoor hij enigszins uitleggerig overkomt, elders is zijn schrijven zo nonchalant dat het bijna landerig en kitscherig wordt, zoals wanneer hij de belevingswereld van een foetus beschrijft: 'Intussen zwemt de kleine held in zijn warme wereld. Hij verkent de grenzen van de grote waterbel. Al zwemmend drinkt hij soms, slikt een gulpje water in, piest het uit in zijn prenatale badje.'
Maar door het kalme, kabbelende oppervlak stijgen geregeld bellen lyriek op met een bijna explosief karakter. In dergelijke passages wordt duidelijk wat het ware project van Peeters' verteller is: de rationele, mijmerende eenling zoekt naar betekenisvolle verbanden die hem toestaan zichzelf te ontstijgen. Vandaar ook het terugkerend motief van het samen zingen; zoals zijn personages opgaan in harmonieën, wil hij opgaan in 'een stroom (…) die verbindt'. Deze vier empathische krachttoeren tonen dat hij daar daadwerkelijk in is geslaagd.
De Bezige Bij, 288 blz., € 22,99 (e-boek € 12,99).
Gé Vaartjes
em/ov/25 n
In Georges, een mengeling van roman en reportage, vertelt de Vlaamse auteur Koen Peeters (1959) vier ogenschijnlijk zelfstandige verhalen die ten slotte met elkaar verstrengeld blijken. Bindend element is de naam Georges, die in varianten in alle verhalen voorkomt. Historische figuren als James Joyce, Stalin en de Georgische (daar is Georges weer!) schilder Niko Pirosmani worden al dan niet direct gerelateerd aan familieleden van de verteller, die lijkt samen te vallen met de auteur.
Peeters speelt een vernuftig spel met fictie en feiten, met personen en personages, reizend door verschillende tijden. Zo wordt hij heerser over 'de genadeloze tijd': 'Door over het verleden te vertellen ben ik orkestmeestertje van de tijd, heb ik het gevoel dat ik haar kan begrijpen.' Hij is zich ervan bewust dat geschiedenis bestaat 'uit mensenlevens en ontmoetingen' en dat ieder contact sporen nalaat. Georges zit vol toevallige contacten, met slakkensporen die verrassend door de tijd meanderen.
Je leest de vier verhalen geboeid. De samenhang die geleidelijk duidelijk wordt, heeft niet alleen iets filosofisch, maar is soms ook nogal cerebraal en geforceerd. Dit bij vlagen weemoedige boek fascineert uiteindelijk sterker dan dat het echt raakt.
De Bezige Bij; 288 pagina's; € 22,99.
Bookarang
Een literaire roman over kunst, geschiedenis en het lot, waarin historische figuren als James Joyce en Georges Lemaître tot leven worden gewekt. In Oostende ontmoet een postbeambte de wereldberoemde schrijver James Joyce, in Leuven kruisen een sterrenkundige en een jonge vrouw elkaar, twee oude vrienden treffen elkaar na jaren in Georgië en een schilder ziet een vriend afglijden in terreur. Koen Peeters vertelt het verhaal van vier bijzondere ontmoetingen in een mix van feit en fictie. Zo ontstaat een rijke vertelling over reële historische figuren en tijdsmomenten waarin niet te ontwarren valt wat werkelijk is en wat is ontsproten aan de fantasie van de schrijver. In talige en lichtvoetige stijl en met oog voor romantiek geschreven. Enkel geschikt voor literaire lezers. Met zwart-witfoto’s en -illustraties. Koen Peeters (1959) is een bekende Belgische schrijver en dichter. Hij schreef vele boeken. Zijn werk werd in meerdere landen uitgegeven en won verschillende literaire prijzen, zoals de E. du Perronprijs en de F. Bordewijk-prijs.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.