Alles wat er was
Hanna Bervoets
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij Pluim, 2023 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : BERV |
Maria Vlaar
ua/an/06 j
In haar voorlaatste roman, Welkom in het rijk der zieken , schreef Hanna Bervoets al over de interessante wereld van chronisch zieken. In het boek verschafte ze 'pijncollega's', want zelf lijdt Bervoets ook aan chronische pijn, nieuwe inzichten aan de hand van een essay van Susan Sontag. En ook in Leer me alles wat je weet beschrijft ze nauwgezet het leven van een vrouw die aan chronische pijn lijdt, maar zich tegelijk onvermoeibaar inzet voor andere zieken.
Daniels leven wordt gereconstrueerd vanaf haar jeugd tot de middelbare leeftijd. Als jonge vrouw krijgt ze een ongeluk waarbij ze haar stuitbeen breekt en waarvan ze maar moeizaam herstelt. Het zijn de jaren 90, en als ze dankzij therapeut Lucille weer enigszins op de been is, zet ze zich in voor de aidsbeweging. De hulp- en informatiegroep is een hechte vriendengroep die samenwerkt en in feite functioneert als substituut voor een familie.
Daniel richt haar eigen steunverening 'Lucille' op: ze gaat de strijd aan met de alternatieve geneeskunde en probeert gezondheidsclaims van acupunctuur onderuit te halen. Ze wil namelijk zelf allesbehalve een 'erwtenprinses' zijn, ondanks de zware klachten die haar soms dagenlang aan huis en bed kluisteren. Daniel is stoer, heeft aan weinig woorden genoeg en is nogal op zichzelf. Over haar eigen pijn vertelt ze niet.
Gewoon leven
Door alle verhalen van lotgenoten over onbegrepen klachten en ongediagnosticeerde ziektes begint Daniel tóch alternatieve geneeswijzen te waarderen, probeert ze huisartsen te overtuigen en doorverwijzingen te krijgen: chronisch zieken en pijnlijders hebben recht op een 'diagnose'. Ten slotte wordt ze zelfs activistisch, en spant ze namens hulpzoekers rechtszaken aan tegen artsen die niet of verkeerd ingrijpen.
Het gaat vaak over 'schuld' in deze roman: het is moeilijk, zelfs ondoenlijk om te aanvaarden dat je chronisch lijdt, en soms is dat leed inderdaad oplosbaar. Terwijl de hoofdpersonen Daniel en Jodie gewoon willen wat iedereen wil: een normaal leven, fijne seks, een goed huis. Die menselijke zoektocht naar zingeving en een leven zonder pijn maakt Hanna Bervoets invoelbaar, maar toch overtuigt de roman niet.
Dat heeft te maken met het perspectief. Bervoets vertelt het levensverhaal van Daniel via haar partner Jodie. Zij is een stuk jonger dan Daniel, die ze leerde kennen toen die Jodies zieke moeder bijstond. Ze bewondert haar, ze is de liefde van haar leven en is nieuwsgierig naar Daniels leven voor ze elkaar leerden kennen. Andere vrouwen, liefdes, vrienden: Jodie pluist alles uit. Daardoor blijf je Daniel steeds van buitenaf zien. Jodie lijkt geïnteresseerd in alle connecties, gesprekjes, gebeurtenissen: het wordt een opsomming van vaak alledaagse situaties.
Nu kan dat zeker goed uitpakken in een roman - denk aan de cyclus van Karl Ove Knausgård - maar dan moet de lezer de innerlijke strijd van de hoofdpersoon kunnen volgen. Hoe ervaart Daniel haar eigen pijn, haar eigen leven en liefdes? Nu zie je alles via Jodies humorloze observaties en reconstructies, en dan kun je alleen maar concluderen dat Daniels leven te saai is voor 584 bladzijden. Aan het einde wordt het zeker nog even spannend. Maar het is onvoldoende om de 300 pagina's tussen de sterke opening en het gevoelige slot te overbruggen.
Pluim, 584 blz., € 29,90 (e-boek € 16,99).
Bo Van Houwelingen
em/ec/09 d
Stel, je bent een vrouw met chronische buikpijn maar je huisarts stuurt je naar huis met de tip om een lekker warm kruikje te maken. Het gebeurt, al te vaak. Maar daar is ineens ene Daniel de Koster, een imponerende vrouw met jukbeenderen 'als ijsbrekers'. En die regelt voor jou een verwijzing naar een specialist en de zorg die je nodig hebt. Over deze superheldin gaat de achtste roman van Hanna Bervoets (1984), Leer me alles wat je weet.
Een groots opgezet epos is het, dat niet alleen een portret van een bijzondere vrouw wil zijn, maar ook het verhaal van een grote liefde wil vertellen, een tijdsbeeld wil scheppen van de aidsepidemie in de jaren tachtig, wat wil zeggen over de gayscene én over hoe vrienden ook een soort van familie kunnen zijn. Het overkoepelende thema is pijn, met name pijn van vrouwen, die vaak onderschat, gebagatelliseerd en niet goed behandeld wordt.
Bervoets roman doet denken aan Een klein leven, de bestseller van Hanya Yanagihara uit 2015, over vier (gay)vrienden in New York. Dat boek raakt aan dezelfde thema's en staat bomvol details die door een criticus van The New York Times ooit treffend getypeerd werden als 'life style porn'. Inderdaad glijden Yanagihara's uitgebreide beschrijvingen van lofts in Soho, exclusieve sushirestaurants en badkuipen van Japans cipressenhout er makkelijk in. Ze bieden je een kijkje in het leven van de New Yorkse upper class, dat wíl je.
Ook Bervoets' roman staat vol met dat soort dingetjes, zij het wat kneuteriger allemaal. Aan het woord is Jodie, die het leven van haar overleden geliefde Daniel reconstrueert. Na een val leed Daniel altijd pijn en als ervaringsdeskundige zette ze zich in voor andere patiënten. Van vrijwilliger bij de hiv-vereniging tot mediapersoonlijkheid; Daniel heeft een bijzonder carrièrepad bewandeld en dat zullen we weten ook. Sollicitatiegesprekken, intakes, telefoontjes, collega's en borrels - Jodie raakt er niet over uitgepraat.
Het kan de lezer ondertussen net iets minder schelen dat op het kantoor waar Daniel dertig jaar geleden werkte het rode knopje van het koffieapparaat soms bleef hangen - want zo ver gaat Jodie, én verder. Eindeloos gekeuvel van het kaliber 'ik doopte een tweede wafeltje in mijn koffie'. Daarbovenop komen allerlei weetjes uit het leven van zo'n beetje iedereen met wie Daniel ooit iets te maken heeft gehad - 'Barbara en Nettie kenden elkaar op dat moment drie jaar', 'Lisa de Vries leed al jaren aan diabetes', 'Maxime importeerde feestartikelen vanaf een klein bedrijventerrein', et cetera.
Oké, uit vrijwel elke roman zul je een aantal van dit soort zinnetjes flauwig kunnen uitlichten, maar dit boek is er een aaneenrijging van. 'Uiteindelijk vond ze een theedoek in het achterkamertje', 'daarbij zaten we met de kwestie rond de aanbesteding van speeltuintjes', 'het jaar daarvoor waren we bij de Griek wezen eten' - het is vast allemaal bedoeld om de sfeer van een bepaalde tijd of relatie te verlevendigen, maar bij deze life style porn heb je glijmiddel nodig.
Ondanks de overvloed aan informatie over de personages raakt de lezer amper betrokken bij hun wel en wee. Ze blijven op afstand omdat we alles achteraf en uit de tweede hand horen van Jodie, die maar blijft dóórkwebbelen, bijna zeshonderd pagina's lang. Niks tegen dikke boeken, maar als je na driehonderd pagina's een niet-ironisch bedoelde zin leest als 'halverwege de eerste lente van het nieuwe millennium besloot Daniel toch maar extra vazen aan te schaffen' vraag je je af hoe je de eindstreep gaat halen.
Bervoets moet het niet hebben van een onberispelijke stijl - ook in eerder werk viel daar wel wat op aan te merken. Maar meestal werd het gecompenseerd door een verrassend plot, bijvoorbeeld in Ivanov uit 2016 (wetenschapper kruist mens met aap), met de suspense van personages in extreme situaties - in Alles wat er was (2013) worden mensen langdurig opgesloten. In haar verhalenbundel Een modern verlangen uit 2021, waarmee ze de J.M.A. Biesheuvelprijs won, werkt dat babbelige juist goed als stijlmiddel. In Welkom in het rijk der zieken (2019), wist Bervoets met beklemmende metaforen invoelbaar te maken hoe het is om chronische pijn te hebben. Het was een persoonlijke roman; ze kampt zelf al jaren met pijn.
Spijtig dat dit zo interessante onderwerp, waarin Bervoets zo thuis is, nu in een prematuur stadium blijft steken. Keer op keer wordt geconstateerd dat pijnklachten van sommige mensen (vrouwen) minder serieus worden genomen, maar de mechanismen achter dat fenomeen worden alleen vluchtig aangestipt en niet onderzocht. Een gemiste kans, ook omdat het verder maar niet duidelijk wil worden waar het in deze roman dan wél om draait. Waar dient de minutieuze reconstructie van Jodie eigenlijk toe? Wat wil ze nou zeggen, wat is echt belangrijk? In Leer me alles wat je weet wordt veel verteld maar weinig gezegd.
Uitgeverij Pluim; 584 pagina's; € 29,90.
(mdc)
em/ec/19 d
***1/2
In de nieuwe roman van Hanna Bervoets komt een waaier aan on- of misgediagnosticeerd medisch vrouwenleed voorbij. Bervoets schetst een wereld van medische onwil, of 'medische onwetendheid': 'Dat was hoe we het destijds noemden,' aldus verteller Jodie, 'en hoewel die term aardig accuraat was, dachten we toen nog maar weinig na over waar dat gebrek aan kennis over specifieke lijven vandaan kwam.' Lees je 'Leer me alles wat je weet' als een pamflet over ontoereikende en discriminerende medische zorg, dan vlamt de verontwaardiging hevig op bij de passages over man-vrouwverschillen: specifiek vrouwelijke hartproblemen worden nog vaak gemist. Mannen met kanker krijgen vaker behandelingen die de tumor moeten genezen, vrouwen vaker therapieën die enkel zijn gericht op de verlichting van de klachten. Bervoets op de bres, en niet voor het eerst: in 'Welkom in het rijk der zieken' uit 2019 schreef ze al over leven met chronische pijn - waaraan ze zelf ook lijdt.
'Leer me alles wat je weet' is Bervoets' meest ambitieuze roman tot nog toe. Behalve een kritisch pamflet is het ook een liefdesgeschiedenis, een web van verweven (vrouwen-)levens, een terugblik op het aidstijdperk, een coronahistorie met een longcovidstaartje én een satirisch commentaar op de onlineshamingcultuur en de televisiepraktijken van tafeldames. Telkens Bervoets wéér een nieuw deelverhaal aansnijdt en inkleurt, flitst even die gedachte door je hoofd: te veel! Maar dan word je weer meegezogen door haar gevoel voor de menselijke maat en haar knappe perspectiefwisselingen, door zinnetjes en details met een grote zeggingskracht. Wát kan Bervoets schrijven.
De spil van de roman is Danielle 'Daniel' de Koster. Na haar onverwachte overlijden op 53-jarige leeftijd wordt ze betreurd door de veertien jaar jongere Jodie, die zich tijdens haar leven nadrukkelijk als haar geliefde had opgeworpen - eerst als bewonderaar, daarna als stagiair. Samen runden ze een stichting die (vooral vrouwelijke) patiënten bijstond in hun strijd om een juiste diagnose of een doorverwijzing naar de juiste medische dienst. Tijdens haar rouwperiode beseft Jodie hoeveel ze níét weet over de vrouw met wie ze leven en levenswerk heeft gedeeld. Ze opent sinaasappelkistjes en schoenendozen vol foto's en aantekeningenboekjes, gaat te rade bij Daniels vrienden en ex-geliefden, graaft in oude dossiers. Tegelijk onderzoekt ze haar ambivalentie jegens de vrouw die met haar charisma alle blikken wist te vangen. Daniel was de heldin die in haar strijd voor de goede zaak haar fysieke malheur verbeet - wat haar vriendenkring er niet van weerhield opzichtig om haar heen te dansen. Het voorkwam haar val niet, al wist ze daarna als een feniks uit de as te herrijzen. Een stekelige feniks, weliswaar - en Daniel wás al geen bijzonder aaibaar personage.
Jodie vergaart haar puzzelstukjes en past ze aan elkaar, Bervoets maakt dat hele proces plausibel. De vele cliffhangers beginnen op den duur wel tegen te staan, om niet te zeggen dat ze je verhinderen om écht mee te leven met het verhaal van Daniel en Jodie. Toch imponeert Bervoets' weldoordachte boodschap. 'Leer me alles wat je weet' is een roman die kwesties aankaart waarover je nog lang blijft nadenken en die laat zien hoe weerbarstig een medische queeste kan zijn.
Bookarang
Een lijvige (580 blz.) roman over een grote liefdesgeschiedenis en de ongelijke medische behandeling van (voornamelijk) vrouwen. Danielle 'Daniel' de Koster leidt een bewogen leven. Na een aantal omzwervingen vindt ze haar bestemming: ze gaat patiënten bijstaan, ‘kenniszoekers’ die nog geen medische diagnose hebben. Maar hoe onbaatzuchtig is ze werkelijk? Wanneer Daniels reputatie verslechtert, voelt ze zich in het nauw gedreven. Na haar onverwachte dood probeert haar grote liefde Jodie te achterhalen waarom Daniel is gestorven. Ze spreekt met de mensen die haar het beste kenden en probeert zo Daniels levensverhaal te reconstrueren. Vlot en eigentijds geschreven vanuit de ik-perspectieven van verschillende personages, met een kritische blik op maatschappelijke thema’s. Geschikt voor de meer literaire lezer. Het boek bevat enkele expliciete scènes. Hanna Bervoets (1984) is een bekende Nederlandse schrijver. Ze schreef meerdere romans en won de Frans Kellendonk-prijs voor haar gehele oeuvre. Haar boekenweekgeschenk ‘Wat wij zagen' werd een internationale BookTok-hit.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.